75
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

که انتظارات انسان چگونه باید تنظیم شود تا در خوشایند و ناخوشایند، موجب واکنش مثبت گردند و رضامندی را به وجود آورند؟
در ادامه، مناسبات انتظارات با واقعیت‌ها را بررسی می‌کنیم تا روشن شود که چه الگویی از تنظیم انتظارات، موجب پیشگیری از واکنش منفی به خوشایند و ناخوشایند مي‌گردد و واکنش مثبت را به وجود می‌آورد و در نتیجه، مانع گرایش به اعتیاد می‌گردد.

يک. هماهنگ‌سازی انتظارات با واقعیت‌ها

انتظارات برخی افراد معتاد یا در معرض اعتیاد، با واقعیت‌های زندگی دنیا همخوانی ندارند. خوشايند و ناخوشايند، دو روي سكّة زندگي دنيا هستند و دنيا قوانيني دارد كه واقعيت آن را تشكيل مي‌دهد و خداوند متعال، آنها را وضع كرده است. اين قوانين، تغييرناپذيرند و به گونه‌اي تنظيم شده‌اند كه سعادت و شادكامي واقعي و اصيل انسان را تأمين مي‌كنند؛ چرا كه بر مبناي مصلحت بشر شکل گرفته‌اند. به همین جهت، ناهماهنگي انتظارات با واقعيت‌ها عامل نارضايتي است و اين بدان جهت است كه ناهماهنگی، موجب احساس ناکامی می‌گردد و احساس ناكامي در انتظارات، به احساس نارضايتي منجر می‌گردد. اگر انتظارات انسان تحقّق يابد، موجبات رضايت و خرسندي و احساس کامیابی وي را فراهم مي‌سازد و اگر تحقّق نيابد، موجب نارضايتي و احساس ناکامی وي مي‌گردد.
افراد معتاد یا در معرض اعتیاد، برآن‌اند تا با تمركز بر انتظارات و محور قرار دادن آنها، واقعيت را با انتظارات خود هماهنگ سازند. اين يعني هماهنگ‌سازي واقعيت‌ها با انتظارات. از منظر الگوی انتظارات می‌توان وضعیت افراد مستعد یا مبتلا به اعتیاد را بررسی کرد. پژوهش‌های میدانی می‌توانند ‌مشخّص سازند که این دست افراد، از چه الگویِ انتظاری استفاده می‌کنند. نتیجة این پژوهش‌ها به اضافة نتیجة پژوهش‌های اسلامی می‌توانند هم در پیش‌بینی، هم در پیشگیری و هم در درمان اين افراد، مؤثّر باشند.
به هر حال، با توجّه به آنچه گذشت، قوانين و واقعيت‌هاي دنيا ـ كه توسط خداوند


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
74

براي خيرشناسي است.۱ خداوند متعال و معصومان علیهم السلام با معرّفی خیر و ابعاد گوناگون آن، اطلاعات لازم در این باره را ارائه نموده‌اند.۲
کتاب خیر و برکت در قرآن و حدیث، به تفصیل روایات این موضوع را گردآورده و به شیوه‌ای مناسب، طبقه‌بندی نموده است. همچنین در بخش‌های دیگر روایات نیز به تناسب هر موضوعی، ابعاد مختلف خیر بودن تقدیرهای خداوند متعال بیان شده است. به جهت دامنه‌داريِ این مباحث، از وارد شدن به آنها در این جا خودداری مي‌کنيم و به منابعش ارجاع می‌دهیم. آنچه مهم است این که قرآن و حدیث، دو منبع مهم برای شناخت خیرند. از اين رو، مراجعه به متون ديني مي‌تواند فرد را براي شناخت خير كمك نمايد. اگر خیر و شرّ واقعی شناسایی شوند، احساس نارضایتی از بین خواهد رفت. از این رو، یکی از آموزش‌هایی که باید افراد معتاد یا در معرض اعتیاد ببینند، شناخت خیر و شرّ واقعی است. با این کار، نظام ارزیابی فرد از زندگی، مطابق با واقعیت شکل می‌گیرد و احساس بَد از تقدیرهای خداوند از بین می‌رود. لذا نیازی به پناه بردن به اعتیاد باقی نمی‌ماند.

ج. تنظیم انتظارات

از مسائل مهمّي که در پیشگیری از اعتیاد، نقش دارد، تنظیم انتظارات به سبکی معقولانه است. انتظارات ما از زندگی، يعنی خواسته‌های ما از زندگی و آرزوهای مادی در زندگی؛يعنی چيزهايی که دوست داريم به دست آوريم و اموری که دوست نداريم اتفاق افتند. هرکس اموری را دوست دارد و از اموری گريزان است. لذا مايل است زندگی‌اش بر اساس آنچه دوست دارد، پيش رود و از آنچه دوست ندارد، به دور باشد. این که انتظارات ما چگونه تنظیم شده باشند، نقش مهمّي در رضامندی یا نارضایی دارد. سؤال این است

1.. امام علي علیه السلام: إنَّ اللهَ سُبحانَهُ أنزَلَ كِتابا هادِيا بَيَّنَ فيهِ الخَيرَ وَالشَّرَّ، فَخُذوا نَهجَ الخَيرِ تَهتَدوا، وَاصدِفوا عَن سَمتِ الشَّـرِّ تَقصِدوا؛ خداى سبحان، كتابى هدايتگر فرستاد و نيك و بد را در آن روشن ساخت. پس راه نيكى را پيش بگيريد تا هدايت شويد، و از سمت و سوى بدى رويگردان شويد تا در راه ميانه [كه راه راست است،] قرار بگيريد
( نهج البلاغه، خطبة ١٦٧؛ بحارالأنوار، ج٣٢، ص ٤٠، ح ٢٦ و ج٦٨، ص ٢٩٠، ح ٤٩).

2.. بررسی این موضوع، خود، بحث مستقلی است که می‌تواند دستِ‌کم موضوع پایان‌نامة کارشناسی ارشد باشد.

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16397
صفحه از 245
پرینت  ارسال به