51
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

دنيا زاهد مي‌گردد و نسبت به آخرت، راغب. امام علي علیه السلام با اشاره به اين قاعده مي‌فرمايد:
أحَقُّ النّاسِ بِالزَّهادَةِ مَن عَرَفَ نَقصَ الدُّنيا.۱
سزاوارترین مردم به زهدورزی، کسی است که نقص دنیا را بشناسد.
به همين جهت ايشان براي ترغيب مردم به زهد در دنيا، آنها را به نقص و بي‌ارزشي دنيا توجّه مي‌دهد و مي‌فرمايد:
يا أيهَا النّاسُ، ازهَدوا فِي الدُّنيا؛ فَإِنَّ عَيشَها قَصيرٌ، وخَيرَها يسيرٌ.۲
ای مردم! به دنیا زهد ورزید؛ زیرا که زندگی آن کوتاه و خیرش اندک است.
بر همين اساس، يكي از خطوطي كه روايات اسلامي دنبال مي‌كنند، بيان بي‌ارزشيِ دنيا و ترغيب به بي‌ارزش دانستن آن است. ۳ وقتی دنیا در چشم انسان بی ارزش شد، رغبت به لذّت‌های آن و به دنبال آن، گرایش به اعتیاد کاهش می‌یابد. اعتیاد یا به خاطر خوش‌گذرانی است و یا وجود مشکلات زندگی. کسی که دنیا را بی‌ارزش بداند، نه اهل خوش‌گذرانی در آن است و نه از بلاهای آن بی‌تاب می‌گردد. از همین رو، زمینة گرایش به اعتیاد کاهش می‌یابد. از مسائل مهم در این بحث، الگوی ارزش‌گذاری است. این الگو، برای دنیا بسیار اهمیت قائل است. لذا در خوشایندهای زندگی برای افزایش لذّت‌، و در ناخوشایندها برای کاهش درد و رنج، به سراغ مواد می‌رود. به نظر می‌رسد که افراد مستعد یا مبتلا به اعتیاد، دنیا را بسیار ارزشمند می‌دانند؛ این می‌تواند مورد بررسی‌های میدانی قرار گیرد.

دو. روش «مرگ‌یادی»

در فرهنگ اسلامی، از «یاد مرگ» به عنوان عامل تعدیل لذّت‌، یاد شده است.۴ از

1.. غرر الحكم، ح ٣٢٠٩؛ عيون الحكم والمواعظ، ص ١٢٢، ح ٢٧٧٤.

2.. غرر الحکم، ح ۱۱۰۰۱؛ عيون الحکم والمواعظ، ص ۵۵۶، ح ۱۰۲۴۳.

3.. امام علي علیه السلام: أعظَمُ النّاسِ فِي الدُّنيا خَطَراً مَن لَم يجعَل لِلدُّنيا عِندَهُ خَطَراً
(کتاب من لا يحضره الفقيه، ج ۴، ص ۳۹۵، ح ۵۸۴۰). امام صادق علیه السلام: قالَ رَجُلٌ لِأبي: مَن أعظَمُ النّاسِ فِي الدُّنيا قَدرا؟ فَقالَ: مَن لَم يَجعَلِ الدُّنيا لِنَفسِهِ في نَفسِهِ خَطَرا
(مستطرفات السرائر، ص ١٦٥، ح ١٠). امام كاظم علیه السلام: إنَّ أعظَمَ النّاسِ قَدرا الَّذي لا يَرَى الدُّنيا لِنَفسِهِ خَطَرا
(الكافي، ج ١، ص ١٩، ح ١٢).

4.. ر. ک: الگوی اسلامی شادکامی.


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
50

در روايت ديگري، ايشان به ارزشمندي آخرت اشاره مي‌کند و با توصيف بهشت مي‌فرمايد:
فَلَو رَمَيتَ بِبَصَرِ قَلبِكَ نَحوَ ما يوصَفُ لَكَ مِنها، لَعَزَفَت نَفسُك عَن بَدائِعِ ما اُخرِجَ إلَى الدُّنيا مِن شَهَواتِها ولَذّاتِها وزَخارِفِ مَناظِرِها. ۱
اگر با چشم دلت به آنچه از بهشت برايت وصف مى‏شود، نظر افكنى، بى‏گمان، جان تو از خواهش‏ها و خوشى‏هاى‏ دل‏انگيز دنيا و منظره‏هاى فريباى آن، دورى خواهد كرد.
بنا بر اين، يكي ديگر از قلمروهاي يقين، شناخت پيامدهاي دنيا و آخرت است. برای تغییر رغبت افراد معتاد یا در معرض اعتیاد، می‌توان پیامد منفی اعتیاد و سرنوشت شوم آن را برای آنان تبیین کرد. این کار، موجب بی‌رغبتی به اعتیاد (زهد به اعتیاد) می‌گردد و زمینة کاهش گرایش به آن را فراهم می‌آورد. از مسائل مهم در این بحث، الگوی ارزيابی پیامد است. همة افراد به ارزیابی پیامد می‌پردازند؛ امّا مهم این است که از چه الگویی استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد در الگوی ارزیابی افراد مستعد یا مبتلا به اعتیاد، این مدل از پیامدها وجود ندارد. این دست افراد، معمولاً پیامدهای دور، امّا واقعی، حتمی و پایدار را نمی‌بینند و فقط بر اساس پیامدهای نزدیک، داوری می‌کنند. این خود از مسائلی است که می‌تواند در تحقیقات تجربی، مورد پژوهش قرار گیرد.

نقص و ارزش

معيار ديگر، ارزش پديده‌هاست. پديده‌ای شايستة دل‌بستگي است كه ارزشمند باشد. اگر چيزي ناقص و بي‌ارزش باشد، مورد مناسبي براي رغبت و دل‌بستگي نخواهد بود. بر اساس اين اصل نيز زهد به دنيا و رغبت به آخرت را مي‌توان تبيين نمود. افراد مستعد یا مبتلا به اعتیاد، نسبت به ارزش‌گذاری دنیا نیز دچار مشکل هستند. در واقعيت امر، دنيا بي‌ارزش۲ و آخرت، ارزشمندترين چيز است. كسي كه به اين واقعيت آگاه باشد، نسبت به

1.. نهج البلاغة: خطبة ١٦٥؛ تنبيه الخواطر، ج ١، ص ٦٨؛ بحار الأنوار، ج ٨، ص ١٦٢، ح ١٠٤.

2.. قرآن كريم مي‌فرمايد: (قل متاع الدنيا قليل)
(سورة نساء، آية ۷۷).

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16746
صفحه از 245
پرینت  ارسال به