41
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

همین نداشته باشد، واقعاً مي‌تواند پایة بسیاری از انحراف‌ها و بدبختی ها باشد.۱ همچنین احادیث باب «حرص و آزمندی» بر امر دنیا و مادّیات که مي‌تواند این نتیجه را داشته باشد؛ شبیه موضوع لذّت‌ است؛ چون، همچنين پرهیز از بی دلیل بودن انواع سرگرمی‌ها. در روایتی، امام صادق علیه السلام کار فردی را که فقط برای سرگرمی به شکار رفته بود، سرزنش مي‌کند.۲
بنا بر این، باید «فلسفة لذّت»‌ را به «فلسفة خیر» تبدیل کرد. در این فلسفه، حتّي سختی‌ها عاملی برای کسب خیر هستند و خوشی‌ها نیز نباید به خیر زندگی آسیب بزنند. اگر فلسفة لذّت‌ به فلسفة خیر تبدیل شود، نه انسان در موقعیت لذّت‌، دچار بدمستی و سرکشی می‌شود و نه در موقعیت محنت، دچار بی‌تابی می‌گردد. در این صورت، زمینة گرایش به اعتیاد از بین می‌رود. از مسائلی که می‌تواند در اعتیاد به صورت میدانی مورد تحقیق قرار گیرد، فلسفة زندگی افراد است. با تهیة ابزار لازم برای این امر، می‌توان بررسی کرد که افراد معتاد از چه فلسفه‌ای پيروي می‌کنند؟ با چنین تحقیقی می‌توان افراد مستعد و در معرض اعتیاد را نیز ‌مشخّص نمود.

تعدیل لذّتجویی

گام بعدی، تعدیل لذّتجویی است. پس از تغییر رویکرد، باید روش‌هایی را در پیش گرفت تا لذّتجوییِ افراطی و منفی تعدیل شود و بدین وسیله، زمینة گرایش به اعتیاد کاهش یابد. چیزی که واکنش منفی در هر دو موقعیت را تعدیل مي‌کند و واکنش مثبت را به وجود می‌آورد، همین تعدیل لذّتجویی و خارج کردن لذّت‌ از محوریت زندگی است. وقتی لذّت‌، محور و مبنای زندگی نباشد، نه انسان از خوشایند زندگی سرمست می‌شود و نه از

1.. امام عليّ علیه السلام: الشَّرَهُ اسُّ كُلِّ شَرّ؛ لذّتجويى‏، اساس هر بدى است.
(غرر الحكم، ح ۱۱۶۷؛ عيون الحكم والمواعظ، ص ۴۵ ح ۱۱۱۴). لِكُلِّ شَي‏ءٍ بَذرٌ، وبَذرُ الشَّرِّ الشَّرَهُ ؛ هر چيزى بذرى دارد و بذر بدى، لذّتجويى‏ است
(غرر الحكم، ح ۷۳۱۱).

2.. امامُ صّادقُ علیه السلام:‏ فيمَن طَلبَ الصَّيدَلاهِيا: و إنّ المؤمنَ لَفي شُغُلٍ عن ذلكَ، شَغَلَهُ طَلَبُ الآخِرَةِ عَنِ المَلاهي... و إنَّ المؤمنَ عَن جَميعِ ذلكَ لَفي شُغُلٍ، ما لَهُ و للمَلاهي؟! فإنَّ المَلاهيَ تُورِثُ قَساوَةَ القَلبِ و تُورِثُ النِّفاقَ؛ امام صادق علیه السلام‏ دربارة كسى كه براى سرگرمى دنبال شكار مى‏رود، فرمود: مؤمن، فرصت چنين كارهايى را ندارد. آخرتجويى او را از سرگرمى باز داشته است... مؤمن به هيچ يك از اين كارها نمى‏رسد. او را چه به سرگرمى‏ها؟! كارهاى لهو و سرگرم كننده، سخت‌دلى مى‏آورد و نفاق بر جاى مى‏گذارد
(الاُصول الستّة عشر).


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
40

پيامبر خدا صلی الله علیه وآله و نظایر آن که فراوان‌اند:
كان فيها [أي صُحُفِ إبراهيم علیه السلام‏]...: على العاقِلِ ما لَم يَكُن مَغلوبا على عَقلِهِ أن يكونَ لَهُ ساعاتٌ: ساعَةٌ يُناجِي فيها رَبَّهُ عزّ و جلّ، و ساعَةٌ يُحاسِبُ نَفسَهُ، و ساعَةٌ يَتَفَكَّرُ فيما صَنَعَ اللّهُ عزّ و جلّ إلَيهِ، و ساعَةٌ يَخلُو فيها بِحَظِّ نفسِهِ مِنَ الحَلالِ؛ فإنّ هذهِ الساعَةَ عَونٌ لِتلكَ الساعاتِ و استِجمامٌ للقُلوبِ و تَوزِيعٌ لها.۱
در صحف ابراهيم علیه السلام آمده است كه: خردمند، مادام كه خِردش از او گرفته نشده، بايد ساعاتى را براى خود در نظر گيرد؛ زمانى براى مناجات با پروردگارش، و زمانى براى محاسبة نفس، و زمانى براى انديشيدن در آنچه كه خداوند عزّوجلّ به وى ارزانى داشته است و زمانى براى كامجويى خود از راه حلال؛ زيرا اين زمان، كمكى است به آن سه زمان ديگر و ماية آسودگى و رفع خستگى دل‌ها.
هر گونه تربیت که به محرومیت‌های شدید از امور لذّتبخش بينجامد، ممکن است عطش سیری‌ناپذیری نسبت به آن موضوع ایجاد کند که در صورت دستیابی به آن امر لذّتبخش، موقّتاً به هدف تبدیل شود! این جاست که روایات يادآور مي‌شوند که حتّی در طبیعی‌ترین شرایط نیز استیفاي لذّت‌ به طور کامل صورت نگیرد. حتّي در اخلاق غذا خوردن داریم که قبل از سیرشدن کامل، مستحب است دست از غذا کشیده شود. در واقع، هرگونه قصد مبنی بر «اشباع شدن از لذّت‌« بر خلاف ظاهر امر مي‌تواند پُرمخاطره باشد.
در ادبیات معتادان، این نکته وجود دارد که اغلب مي‌گویند: «اگر فقط یک‌بار دیگر به طور کامل مصرف کنم، دیگر مصرف نخواهم کرد». در حالی که نتیجه، عکس این است. به طوری که در احادیث هم به این امر اشاره شده است که چنین کسی، رضایت لازم را پیدا نخواهد کرد.۲
در مجموع مي‌توان چنین نتیجه گرفت که لذّتجویی صِرف، اگر هیچ توجیهی جز

1.. الخصال: ص ۵۲۵، ح ۱۳؛ معاني الأخبار: ص ۳۳۴، ح ۱.

2.. امام علی علیه السلام: لِلمُستَحلي لَذَّةَ الدُّنيا غُصَّةٌ؛ آن كه لذّت‌‏ دنيا را شيرين يابد، به اندوه گرفتار مى‏آيد
(مستدرك الوسائل، ج ۱۱، ص ۳۴۶، ح ۱۳۲۱۷).

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16609
صفحه از 245
پرینت  ارسال به