29
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

تغییر رویکرد در روان‌شناسی

با توجّه به پیامدهای منفی این رویکرد، روان‌شناسان نیز از آن رويگردان شده‌اند. براساس نظر يورگنسن و نفستاد،۱ آلان کار و ساير روان‌شناسان مثبت‌گرا، رویکرد نخست به زندگي خوب و شادكامي، لذّت‌‌گرایی بوده است. رويکرد لذّت‌گرا، شادماني و زندگي خوب را بر حسب جستجوي لذّت‌ و پرهيز از درد تعريف مي‌کند. ۲ این رویکرد (لذّت‌‌گرايي) ريشه در فلسفة يونان قديم دارد. اپيكور، فيلسوف يوناني معتقد بود كه هدف هر انساني در پايان، كسب بيشترين لذّت‌ و رهايي از درد است. اين رويكرد در ديدگاه‌هاي فلاسفة اروپايي ادامه داشت تا در قرن نوزدهم که فيلسوف انگليسي، جرمي بنتام،۳ ديدگاه فايده‌گرايي۴ را از آن اقتباس کرد و پس از او جان استوارت ميل،۵ به تشريح آن پرداخت و با تفاوت‌هایی آن را تبیین کرد.
پس از جدايي روان‌شناسي از فلسفه، رويكرد لذّت‌‌گرايي در آثار روان‌شناسان به روشني، مشهود بود. ويترسو۶ در اين زمينه، بويژه به جيمز، ثرندايك،۷ وونت۸ و فرويد۹ اشاره دارد. ۱۰ ثرندايك به مولّفة لذّت‌ در اصل اثر خود پرداخته است. در نظرية سه‌بُعدي وونت در بارة «تجربة هوشيار»، يك بُعد مهم، كيفيت لذّت‌ بود. همزمان با وونت، جيمز در بررسي‌ حالت‌هاي عاطفي در مورد احساسات لذّت‌ و عدم لذّت‌ ناشي از تغييرات بدني، به نظريه‌پردازي پرداخت. در نظرية فرويد نيز لذّت‌ و اصل لذّت‌، جايگاه خاصّي دارد.

1.. Jorgensen,I. S. , Nafstad,H. E. (۲۰۰۴). Positive Psychology: Historical,Philosophical, and Epistemological Perspectives. In P. Alen Linley and S. Joseph (Eds.), Positive Psychology in Practice. New Jersy: John Wiley Sons

2.. روان‌شناسی شادی، ص ۹۸.

3.. Bentham,J.

4.. Utilitarianism.

5.. John Stuart Mill.

6.. Vitterso,J.

7.. Thorndik.

8.. Wundt,W. M.

9.. Freud.

10.. Vitterso,J. (۲۰۰۹). Hedonics. In the Encyclopedia of Positive Psychology. (Ed. ), by S. J. Lopez,USA: Wiley-Blackwell.


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
28

به اعتیاد همچنان به عنوان یک محرّک قوی، وجود خواهد داشت. لذّت‌، یکی از ابعاد انسان و از جمله اموری است که برای زندگی لازم است. آنچه نادرست است، این است که انسان، محور زندگی خود را بر لذّت‌ و کامجویی از زندگی قرار دهد. این مبنا موجب بدمستی در خوشایند و بی‌تابی در ناخوشایند می‌گردد. اگر لذّت‌، فلسفة زندگی قرار گیرد، انسان در خوشایند، دچار فرح و فخر و در ناخوشایند، دچار یأس و جزع می‌شود و این هر دو از زمینه‌های بسیار مهم گرایش به اعتیاد است. سرّ آن نیز این است که خوشایندها مطابق طبع لذّتجوی انسان‌اند و از تأمین آن انسان به وجد می‌آید. از این رو به سمت اعتیاد به عنوان یک لذّت‌ ناب، روی می‌آورد! هر چند در این داوری، اشتباه کرده است.
از سوی دیگر، ناخوشایندها مخالف این طبع انسان است و او را برآشفته و نالان می‌کند. از این رو به اعتیاد به عنوان یک عامل تسکین دهنده گرایش پیدا می‌کند. به بیان دیگر، وقتی لذّت‌، محور قرار گیرد، انسان، وضعیت خود را بر اساس معادلة لذّت‌ ارزیابی می‌کند. بر اساس این معادله، لذّت‌، معیار داوری و احساس انسان قرار می‌گیرد، نه خیر و سعادت.
رویکرد لذّت‌، پیامدهای منفی زیادی داشته است؛ از این رو، دانشمندان نیز بر اساس پژوهش‌های تجربی به این نتیجه رسیده‌اند که برای داشتن یک زندگی خوب، باید این رویکرد را تغییر داد. ادیان، بویژه دین اسلام نیز از آغاز، رویکرد زندگی را بر لذّت‌ قرار نداده‌اند. آگاهی از این مطالب، نقش مهمّي در تغییر رویکرد انسان خواهد داشت. برای تغییر رویکرد، باید اطلاعات کافی به مخاطبان ارائه گردد. مخاطبی که لذّت‌گرایی را بهترین رویکرد در زندگی می‌داند، باید نسبت به ماهیت و واقعیت این رویکرد، آگاه شود. برای این کار لازم است اطلاعات کافی و لازم در بارة پیامدهای این رویکرد و مخاطرات آن در اختیار گروه مخاطب قرار گیرد. مشاوران، مددکاران و افراد درگیر با معتادان می‌توانند با ارائة اطلاعات لازم در این زمینه، به لحاظ شناختی، زمینة دوری از اعتیاد را فراهم آورند.

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16766
صفحه از 245
پرینت  ارسال به