ب. بازشناسی روزی مؤثّر

معمولاً انسان‌ها در حوزة روزی، به دنبال روزیِ فراوان‌ اند و فراوانی را نیز با مقیاس خواسته‌های سیری‌ناپذیر و فزایندة خود طلب می‌کنند و هر آنچه را که غیر از آن باشد، نمي‌پذيرند و از آن دچار فشار روانی می‌شوند. این وضعیت، با تقدیر الهی ناسازگار است و موجبات نارضایتی از آن را فراهم می‌آورد و در نتیجه، موجب گرایش به اعتیاد می‌گردد. تصوّر این افراد آن است که خوش‌بختی در داشتنِ روزی فراوان با مقیاس خواسته‌های من است و روزیِ کم، عامل بدبختی و ناشادکامی است. بررسي‌های اسلامی نشان مي‌دهد آنچه در روزيِ انسان، مهم است، «كفايت» است. لذا اسلام، نه «كثرت» را مي‌پذيرد و نه «قلّت» را. در روايات آمده كه فراوانيِ روزي، موجب طغيان و بيهودگي (لهو)، و كمي و قلّت آن، موجب بدبختي مي‌شود و اين هر دو با سعادت و شادكامي منافات دارد. پيامبر خدا صلی الله علیه وآله سعادت انسان را در گرو روزيِ كافي مي‌داند:
قَد أفلَحَ مَن أسلَمَ، ورُزِقَ كَفافا، وقَنَّعَهُ اللهُ بِما آتاهُ.^۱
هر كس اسلام آورَد و به قدر كفاف روزى يابد و خداوند با آنچه به او مي‌دهد، قانعش سازد، رستگار مي‌گردد.
در روايات اسلامي، بهترين روزي، روزيِ كافي دانسته شده است.^۲ بر همين اساس، روزيِ اندك كافي، بهتر از فراوانِ غافل كننده دانسته شده است. پيامبر خدا صلی الله علیه وآله با بيان يكي از واقعيت‌هاي نظام آفرينش مي‌فرمايد:
ما طَلَعَت شَمسٌ قَطُّ إلاّ بُعِثَ بِجَنبَتَيها مَلَكانِ يُنادِيانِ ـ يُسمِعانِ أهلَ الأَرضِ إلاَّ الثَّقَلَينِ ـ : يا أيُّهَا النّاسُ، هَلُمّوا إلى رَبِّكُم! فَإِنَّ ما قَلَّ وكَفى خَيرٌ مِمّا كَثُرَ وألهى.^۳

هِيَ أحرَزَت مَعيشَتَهَا اطمَأَنَّت.^۱
به درستي كه نفْس، وقتي چيزي در زندگي نداشته باشد كه بر آن تكيه كند، با بي‏قراري اصرار مي‏كند و آن گاه كه زندگي‏اش تأمين شود، آرام مي‏گردد.
امام باقر علیه السلام و امام صادق‏ علیه السلام تا قوت سالشان را تأمين نمي‏كردند، چيز ديگري نمي‌خريدند. امام رضا علیه السلام در تبيين تأثير اين امر مي‏فرمايد:
إنَّ الإنسانَ إذا أدخَلَ طَعامَ سَنَتِهِ خَفَّ ظَهرُهُ وَاستَراحَ.^۲
هر گاه انسان، روزيِ سالش تأمين باشد، سبك‏بار و راحت مي‏شود.
از آنچه گفتيم معلوم مي‏شود كه تأمين بودن روزي، نقش مؤثّري در احساس آرامش دارد و اين، جز از راه كار و تلاش به دست نمي‏آيد. با نشستن و دعا كردن، روزي تأمين نمي‏گردد و آن گاه كه روزي، تأمين نباشد، انسان ناآرام مي‏شود و ناآرامي، موجب نارضايتي مي‏گردد و نارضایتی، زمینة گرایش به اعتیاد را فراهم می‌آورد.
از اين گذشته، كار و تلاش، موجب نشاط و شادابي نيز مي‌گردد. اگر كار نباشد، نشاط و شادابي از ميان خواهد رفت و زندگي، خسته‏كننده و ملال‏آور مي‏گردد. اگر تمام نيازهاي انسان، آماده بود، زندگي برايش گوارا نبود و از آن، هيچ لذّت‌ي نمي‏برد.^۳ بنا بر اين، زندگي بدون كار، ملال‏آور و خسته‏كننده است و كار و تلاش، يكي از ارزش‏هاي مهم زندگي است.
البته مسئلة مهم اين است كه در كسب روزي، چه چیزی را بايد مورد توجّه قرار داد: روزی فراوان یا...؟ این را در ادامه، مورد بررسی قرار خواهیم داد.