جای آوریم، نعمت مي‌شود و اگر کفران نماييم، نقمت مي‌گردد!^۱
بنا بر این آنچه نعمت را سودمند مي‌گرداند، سپاسگزاریِ فرد است. بدیهی است زمانی نعمت، باعث احساس دارایی و رضایت خاطر صاحبش خواهد شد که فرد ياد شده، به مرحلة شکر رسیده باشد. در غیر این صورت، چه بسا نعمت موجود، به فراموشی سپرده شود و در فرد صاحب نعمت، توقع بی‌دلیلی بر تمایل بر انتقال به سطح بالاتری از بهرمندی ایجاد کند. امّا از آن جا که به دلایل متعددی (مانند محدودیت دنیای مادی) این امر همیشه میسّر نیست، فرد ناسپاس اغلب از داشته‌های خود غافل و از وضع موجود، ناراضي خواهد بود.

ب. داشته‌شناسی، راهبرد شکرگزاری

بر اساس آنچه گذشت، روشن شد که روش شُکر و سپاس‌گزاری می‌تواند موجب احساس برخورداری گردد و در نتیجه، رضامندی را به وجود آورد^۲ و از این راه می‌توان این عامل از گرایش به اعتیاد (احساس محرومیت) را مهار کرد؛ امّا سؤال این است که چگونه می‌توان حسِّ سپاس را به وجود آورد؟ خليل، شُكر را به معناي احسان‌شناسي و انتشار دادن آن ميان مردم و سپاس از دهندة آن دانسته است.^۳
ابن فارس، معتقد است که شُكر، سپاسگويي از كسي به خاطر كار نيكي است كه در حقّ انسان انجام داده است.^۴ همان گونه كه روشن است، از ديدگاه اين لغت‌شناسان و ديگران،^۵ شُكر، واكنشي به احسان و انعام طرف مقابل است. لذا شُكر، مربوط به داشته‌ها

بنا بر این، شکرگزاری در بندة معتقد، می‌تواند با انگیزة دیگری نیز باشد و آن ترس از محرومیت است. یعنی فردی که با تمام وجودش احساس برخورداری از خیر دارد، عاقلانه مي‌داند برای بهرمندی دائمی از داشته‌هایش شُکر زبانی و عملی او قطع نشود. لذا به طور طبیعی، فرد سپاس‌گزار، احساس محرومیتی از ناکامی‌ها و کمبودهای واقعی در زندگی را درک نخواهد کرد.
با توجّه به چرخة افزایش احساس محرومیت، مي‌توان تصوّر کرد که فرد ناسپاس، علی رغم بهرمندی از امکانات متعدّد، ناراضی و شاکی از زندگی باشد. امام صادق علیه السلام در ضمن حدیثی، به این واقعیت اشاره مي‌فرماید که فرد ناسپاس از وجود امکانات مادی و مالی خود بهره‌ای نخواهد برد:
إِنَّ الَّذِينَ أُعْطُوا الْمَالَ ثُمَّ لَمْ‏ يَشْكُرُوا لَا مَالَ لَهُمْ.^۱
بی‌تردید، کسانی که مالی به آنان داده شده، ولی شکر نکردند، در حقیقت مال ندارند.
می‌توان چنین استنباط کرد که افراد ناسپاس، در احساس محرومیت دائمی قرار دارند. مادامی که این احساس منفی را در خود بپرورانند، پیوسته احساس ناکامی را درک خواهند کرد. در حدیث دیگری، امام صادق علیه السلام حتّي شکر نکردن از چنین اموالی را مایة وبال و گرفتاری مي‌داند:
إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْعَمَ عَلَى قَوْمٍ فَلَمْ‏ يَشْكُرُوا فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ وَبَالًا وَ ابْتَلَى قَوْماً بِالْمَصَائِبِ فَصَبَرُوا فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ نِعْمَةً.^۲
همانا خداوند عزیز و جلیل، به قومی نعمت داد و آنان شکر نکردند، از این رو، مایة گرفتاری آنان شد و به قومی بلا داد و آنان صبر کردند، از این رو برای آنان نعمت گردید.
امام علی علیه السلام در بیانی زیبا می‌فرماید که: نعمت، مایة محنت است. اگر شکر آن را به