113
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

خداوند وجود ندارد. خداوند در همين راستا مي‌فرمايد:
(وَ لاَ تَدْعُ مِنْ دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنْفَعُكَ وَ لاَ يَضُرُّكَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذاً مِنَ الظَّالِمِينَ * وَإِنْ يَمْسَسْكَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ كَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِنْ يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلاَ رَادَّ لِفَضْلِهِ يُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ.۱
و به جاى خدا، چيزى را كه سود و زيانى به تو نمى‌رساند، مخوان؛ كه اگر چنين كنى، در آن صورت قطعاً از جملة ستمكارانى و اگر خدا به تو زيانى برساند، آن را بر طرف كننده‌اى جز او نيست و اگر براى تو خيرى بخواهد، بخشش او را ردّ‌كننده‌اى نيست. آن را به هر كس از بندگانش كه بخواهد مى‌رساند و او آمرزندة مهربان است)
.
در آية نخست، خداوند متعال به مسئلة سود و زيان اشاره و تصريح مي‌كند كه نبايد از منبعي كه سود و زيان به دست او نيست، درخواست كمك نمود.۲ سپس در آية بعد، به دو ويژگي خداوند متعال اشاره مي‌فرمايد: يكي «كاشف الضر» و ديگري «مفضل». در آية ديگري نيز به اين دو ويژگي اشاره شده است.۳
در جاي ديگر، خداوند متعال در احتجاج با مشركان مي‌فرمايد:
(وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ أَ فَرَأَيْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرادَنِيَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كاشِفاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرادَني‏ بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ۴
اگر از آنان بپرسید که چه کسی آسمان و زمین را آفریده است، به تأکید خواهند گفت خدا. پس بگو آیا هیچ دربارة معبودانی که غیر خدا می‌خوانید اندیشه می‌کنید که اگر خدا زیانی را برای من بخواهد آیا

1.. سورة يونس، آية١٠٦، ١٠٧.

2.. اين خود مي-تواند يك برهان در توحيد باشد و آن اين است كه: «انسان كسي را بايد عبادت كند كه مالك سود و زيان او باشد. تنها خداوند، مالك سود و زيان است. پس تنها بايد او را عبادت كرد». همين برهان، عبادت غير خدا را نيز رد مي‌كند: «انسان كسي را بايد عبادت كند كه مالك سود و زيان او باشد. غير خداوند، کسي مالك سود و زيان نيست. پس غير خدا را نبايد عبادت كرد».

3.. (وَإِن يَمْسَسْكَ الله بِضُرٍّ فَلاَ كَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن يَمْسَسْكَ بِخَيْرٍ فَهُوَ عَلَى كُلِّ شَىْ ءٍ قَدِيرٌ)
(سورة انعام، آية ۱۷).

4.. سورة زمر، آية ۳۸.


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
112

هر كس به او سه چيز عطا شود، از سه چيز محروم نمى‌ماند:... به هر كه توكّل داده شود، بسندگى داده شود. سپس فرمود: آيا كتاب خداوند عزّ و جلّ را تلاوت كرده‌اى: (و هر كه به خدا توكّل كند، او براى وى بس است؟)
.
لقمان حكيم به فرزندش مي‌گويد كه: چه كسي به خداوند توكّل نمود و خدا او را به غير خود واگذار كرد۱ و امورش را كفايت ننمود؟!۲
نكته‌اي كه نبايد فراموش شود، اين كه اين بسندگي، هر دو موقعيت خوشايند و ناخوشايند را شامل مي‌شود و نشان مي‌دهد كه توكّل، در هر دو موقعيت، كارايي دارد. به همين جهت، معصومان علیهم السلام در همة امور به خداوند متعال توكّل مي‌كرده‌اند. امام علي علیه السلام به فرزندش محمّد بن حنفيه توصيه مي‌كند كه در همة امور به خدا توكّل كند.۳ نتيجة اين توكّل نيز سرور و شادماني براي فرد است. امام علي علیه السلام مي‌فرمايد:
من وثق بالله أراه السرور ومن توكل عليه كفاه الامور.۴
كسي كه به خدا اعتماد كند، شادي را به وي نشان مي‌دهد، و كسي كه بر او توكّل كند، امورش را كفايت مي‌نمايد.
بيان شد كه وكالت و كفايت خداوند متعال بر همة امور و در همة كارها جريان دارد؛ امّا امور زندگي در مقام عمل، به دو بخش «خير» و «شر/ ضُرّ» تقسيم مي‌شوند. از اين رو، اختيار خير و شر عالم به دست خداوند متعال است (وكالت) و همو مي‌تواند مطلوب انسان در هر دو موقعيت را تأمين كند(كفايت). اين يك واقعيت در عالم آفرينش است. از طرف ديگر، انسان قرار دارد كه خواستار كسب خير و دفع شر است. بنا بر اين، براي برطرف كردن شر و ناخوشايندي، و براي كسب خير و خوشايندي، راهي جز توكّل بر

1.. يا بني من ذا الذي توكل علي الله فوكله الي غيره
(الاختصاص، ص ۲۳۷).

2.. پيامبر خدا صلی الله علیه وآله: قال لقمان لابنه وهو يعظه: يا بني... من ذا الذي توكل علي الله فلم يكفه؟
(بحار الأنوار، ج ۱۳، ص ۴۳۳، ح ۲۵).

3.. امام عليّ علیه السلام ـ في وَصِيَّتِهِ لِوَلَدِهِ مُحَمَّدِ بنِ الحَنَفِيَّةِ ـ : وألجِئ نَفسَكَ فِي الاُمورِ كُلِّها إلَى الله ِ الواحِدِ القَهّارِ؛ فَإِنَّكَ تُلجِئُها إلى كَهفٍ حَصينٍ وحِرزٍ حَريزٍ ومانِعٍ عَزيزٍ. وأخلِصِ المَسأَلَةَ لِرَبِّكَ؛ فَإِنَّ بِيَدِهِ الخَيرَ وَالشَّرَّ وَالإِعطاءَ وَالمَنعَ وَالصِّلَةَ وَالحِرمانَ
( کتاب من لايحضره الفقيه، ج ٤، ص ٣٨٦، ح ٥٨٣٤ ؛ نهج البلاغه، نامة ٣١).

4.. بحار الأنوار، ج ۷۱، ص ۱۵۱.

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16690
صفحه از 245
پرینت  ارسال به