109
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

موفّقيت‌آميز از آن ـ در خوشايند و ناخوشايند ـ نيازمند قدرت و توان بالاست و از سوي ديگر، انسان موجودي ضعيف و ناتوان است!۱ از اين رو به تنهايي از عهدة پيچ و خم زندگي برنمي‌آيد و به نقطه‌اي نياز دارد تا به آن اتّكا كند. لذا هيچ انساني نيست كه به تكيه‌گاه نياز نداشته باشد. از این رو، اگر انسان احساس کند که در زندگی، هیچ پشتوانه و تکیه-گاهی ندارد، دچار احساس ناامیدی، ناکامی و نارضایتی خواهد شد. باید دید آیا واقعاً هیچ تکیه‌گاهی وجود ندارد؟ یا ما بر تکیه‌گاه مطمئنِ موجود، تکیه نمی‌دهیم؟

سه. باور و انتخاب صحیح: «خدا ـ تکیه‌گاهی»

با توجّه به آنچه پیش‌تر در بارة انتخاب تکیه‌گاه گذشت، در گام نخست بايد معيارهاي تكيه‌گاه مطمئن را شناخت تا در انتخاب، اشتباهي صورت نگيرد. از ويژگي‌هاي تكيه‌گاه مطمئن، «توانايي» است. نقطه‌اي كه انسان مي‌خواهد به آن اتّكا كند بايد توانايي و قدرت كافي داشته باشد تا بتواند از فرد حمايت كند و نيازهاي وي را برآورد. ويژگي ديگر، «دارايي» است. اگر نقطة اتّكا، از ذخايري غني براي تأمين نياز برخوردار نباشد، حتّي با وجود توانايي، صلاحيت تکيه‌گاه شدن را ندارد. بنا بر اين، تكيه‌گاه بايد دارا و برخوردار باشد.
ويژگي سوم، «دانايي» است. نقطة اتّكا بايد آگاه و دانا باشد تا در مقام تشخيص و عمل، خردمندانه رفتار كند. اگر توانايي و دارايي وجود داشته باشد، امّا دانايي نباشد، چه بسا دارايي و توانايي، به گونه‌اي اعمال شود كه نتيجه‌اي جز زيان نداشته باشد. ويژگي چهارم، «پايايي» است. نقطة اتّكا بايد به لحاظ زماني، پايدار و هميشگي باشد. منبع ناپايدار به جهت احتمال فقدان، در همة زمان‌ها نمي‌تواند پاسخگو باشد.
خلاصه اين كه براي تكيه‌گاه، دست كم چهار ويژگي بايد وجود داشته باشد تا بتوان به آن اطمينان نمود و هر چه اين ويژگي‌ها بيشتر وجود داشته باشند، اطمينان بيشتري به وجود مي‌آورند. نقطة ناتوان، ندار، نادان و ناپايدار، اطمينان‌بخش نخواهد بود.
پس از معيارها، نوبت به تشخيص مصداق مي‌رسد. تنها مصداقي كه معيارهاي ياد

1.. (خلق الانسان ضعيفاً)
(سورة نساء،‌ آية ۲۸).


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
108

گرفتارى‌هايت به چه كسى اميد دارى؟ گفتم: حسن بن زيد. گفت: در اين صورت، بدان كه حاجتت برآورده نمى‌شود و به خواسته‌ات نمى‌رسى. به كسى رو كن كه توان اين كار را دارد و بخشنده‌ترين بخشندگان است و خواسته‌ات را از او بخواه. وي به نقل از پسر عمويش جعفر بن محمّد از پدرش، از جدّش، از پدرش حسين بن على، از پدرش على بن ابى طالب علیه السلام، از پيامبر صلی الله علیه وآله حديث بالا را براي محمّد بن عجلان روايت كرد. محمّد بن عجلان مي‌گويد: من به او گفتم: اى فرزند پيامبر خدا! اين حديث را برايم دوباره بگو. او سه بار آن را تكرار كرد. من گفتم: به خدا قسم كه از اين پس، از هيچ كس حاجتى نمي‌خواهم. ديرى نگذشت كه خداوند از نزد خود مرا روزى و بخششى عطا فرمود.۱
بنا بر اين، هر كس به غير خدا توكّل كند، بي‌ترديد نااميد خواهد شد و همين ناكامي در تحقّق خواسته‌ها موجب نارضايتي خواهد شد. در مناجات خدا با حضرت موسي علیه السلام چنين آمده است:
لا ترج غيري، اتخذني جنة في الشدائد وحصناً لملمات الامور.۲
به کسی غیر از من امید نداشته باش. مرا در شرایط سخت، سپر و در بلاها دژ خود قرار ده.
البته مراد از تکیه نکردن بر غیر خدا، استفاده نکردن از علل و اسباب مادی نیست؛ مراد، اعتماد نکردن به آنها و اثر را از آنها نخواستن است. روشن است که بین استفاده و اعتماد، تفاوت وجود دارد.

دو. باور غلط: تصوّر «بی‌پشتوانگی»

از عواملي كه موجب نارضايتي در زندگي مي‌شود، تصوّر بي‌پشتوانگي يا احساس بي‌پشتوانگي است. كسي كه پشتوانه‌اي مطمئن نداشته باشد و يا تصوّر كند كه ندارد، دچار احساس ضعف و ناتواني خواهد شد و با ناكامي و شكست رو به رو خواهد گشت. دليل آن نيز روشن است؛ از يك سو زندگي، پر از مسائل پيچيده‌اي است كه گذر سالم و

1.. الأمالي، طوسي، ص ٥٨٤، ح ١٢٠٨، الکافي، ج ٢، ص ٦٦، ح ٧.

2.. تحف العقول، ص ۳۶۶.

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16429
صفحه از 245
پرینت  ارسال به