اِستَغنِ بِغَناءِ اللّهِ يُغنِكَ اللّهُ. فَقُلتُ: وما هُوَ يا رَسولَ اللّهِ؟ فَقالَ: غَداءُ يَومٍ وعَشاءُ لَيلَةٍ، فَمَن قَنِعَ بِما رَزَقَهُ اللّهُ فَهُوَ أغنَى النّاسِ.^۱
با توانگرى‌اى كه خدا به تو مي‌دهد، توانگر شو. گفتم: اى پيامبر خدا! آن چيست؟ فرمود: «صبحانة يك روز و غذاى شام يك شب. پس هر كه به آنچه خدا روزى‌اش نموده، قناعت ورزد، توانگرترينِ مردم است».
امام علي علیه السلام قناعت به كفاف را ماية آسايش روحي فرد مي‌داند و مي‌فرمايد:
مَنِ اقتَصَرَ عَلى بُلغَةِ الكَفافِ فَقَدِ انتَظَمَ الرّاحَةَ، وتَبَوَّأَ خَفضَ الدَّعَةِ.^۲
هر كه به قدر كفاف بسنده كند، آسوده به سر مي‌بَرد و در گشايشِ آسايش جاى مي‌گيرد.
به گزارش پيامبر خدا صلی الله علیه وآله بر نخستين درِ بهشت نوشته شده است كه هر چيزي چاره‏اي دارد و چارة زندگي، چهار چيز است كه يكي از آنها قناعت است.^۳ گواراترين زندگي، از آنِ كسي است كه به روزي خدا قانع و از آن راضي باشد.^۴ از امام صادق‏ علیه السلام نقل شده كه لقمان به فرزند خود گفت:
اِقنَع بِقَسمِ اللَّهِ لَكَ يَصفُ عَيشُكَ.^۵
به آنچه خدا قسمت تو كرده، قانع باش، تا زندگي‏ات باصفا شود.
رسيدن به حيات طيّبه، از آرزوهاي اهل ايمان است. مرحوم شريف رضي مي‏گويد: از امير مؤمنان‏ علیه السلام تفسير آية شريف (فَلَنُحْيِيَنَّهُ‏و حَيَوةً طَيِّبَةً)
^۶ را پرسيدند و ايشان در پاسخ فرمود: «حيات طيّبه، قناعت است».^۷

كساني است كه نقش اين شناخت را در رضايت از زندگي، به خوبي مورد توجّه قرار داده است. امام صادق‏ علیه السلام مي‏فرمايد:
كانَ أميرُ المُؤمِنينَ‏ علیه السلام كَثيراً ما يَقولُ: اِعلَموا عِلماً يَقيناً أنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَم يَجعَل لِلعَبدِ وإنِ اشتَدَّ جَهدُهُ وعَظُمَت حيلَتُهُ وكَثُرَت مُكابَدَتُهُ أن يَسبِقَ ما سُمِّيَ لَهُ فِي الذِّكرِ الحَكيمِ، ولَم يَحُل مِنَ العَبدِ في ضَعفِهِ وقِلَّةِ حيلَتِهِ أن يَبلُغَ ما سُمِّيَ لَهُ فِي الذِّكرِ الحَكيمِ. أيُّهَا النّاسُ إنَّهُ لَن يَزدادَ امرُؤٌ نَقيراً بِحِذقِهِ ولَم يَنتَقِصِ امرُؤٌ نَقيراً لِحُمقِهِ. فَالعالِمُ لِهذَا العامِلُ بِهِ أعظَمُ النّاسِ راحَةً في مَنفَعَتِهِ، وَالعالِمُ لِهذَا التّارِكُ لَهُ أعظَمُ النّاسِ شُغُلاً في مَضَرَّتِهِ.^۱
اميرمؤمنان‏ علیه السلام اين جمله را بسيار مي‌فرمود: به يقين بدانيد كه خداوند عزّوجلّ براي كسي كه به جِد، تلاش مي‏كند و شگردهاي فراوان دارد و زحمت فراوان مي‏كشد، اين امكان را قرار نداده كه از آنچه در لوح محفوظ براي او در نظر گرفته شده، پيشي گيرد و مانع نشده تا بنده‏اي كه ناتوان و كم‏چاره است، به آنچه براي او در لوح محفوظ در نظر گرفته شده، برسد. اي مردم! ذرّه‏اي به رزق كسي به خاطر هوشمندي‏اش افزوده نمي‏شود و ذرّه‏اي از رزق كسي به خاطر ناداني‏اش كاسته نمي‏شود. پس كسي كه به اين نكته آگاه باشد و به آن عمل كند، آسوده‏ترين مردم است و كسي كه اين را بداند و به آن عمل نكند، گرفتارترين مردم خواهد بود.
بنا بر اين، در كنار تلاش و اعتماد به خدا، براي رضامندي، به احساس كفايت و بسندگي نيز نياز داريم. اگر فرد، تلاش خود را مي‌كند، روزي تقدير شده‌اش بي‌ترديد نصيب او خواهد شد و بي‌ترديد چيزي نمي‌تواند بر آن بيفزايد. اين يك واقعيت است. بنا بر اين، چيزي كه بايد به اين مجموعه اضافه شود تا رضامندي به دست آيد، رضايت به مقداري است كه خداوند نصيب انسان مي‌كند. اين چيزي است كه در ادبيات دين از آن به عنوان «قناعت» ياد مي‌شود. قناعت، يعني راضي بودن به مقداري كه به تشخيص خداوند براي آن مقطع كفايت مي‌كند. پيامبر خدا صلی الله علیه وآله به ابوذر مي‌فرمايد: