آرزوهای افراد معتاد یا در معرض اعتیاد را با واقعيت‏هاي زندگي، هماهنگ ساخت. واقعيت زندگي، اين است كه دنيا براي هركس، چند روزي بيش نيست و انسان، عمري محدود دارد. كسي كه به اين واقعيت، باور پيدا كند، آرزوهايش كوتاه و واقع‏بينانه خواهند بود. امام علي‏ علیه السلام مي‏فرمايد:
مَن أيقَنَ أنَّهُ يُفارِقُ الأَحبابَ ويَسكُنُ التُّرابَ ويُواجِهُ الحِسابَ ويَستَغني عَمّا خَلَّفَ ويَفتَقِرُ إلي‏ ما قَدَّمَ، كانَ حَرِيّاً بِقَصرِ الأَمَلِ وطولِ العَمَلِ.^۱
كسي كه يقين داشته باشد، از دوستان جدا مي‏شود و ساكن خاك مي‏گردد و با حساب، رو به رو مي‏شود و از آنچه برجاي گذاشته، بي‏نياز مي‏گردد و به آنچه از پيش فرستاده، محتاج مي‏شود، سزاوار است كه آرزوي خود را كوتاه و عمل خود را طولاني كند.
اگر فرد معتاد یا در معرض اعتیاد، به پايان‏پذيريِ عمر خود و به سرانجامي كه دارد بينديشد و به جايگاهي كه به سوي آن در حركت است فكر كند، بدون ترديد، از آرزوهاي ويرانگر، بي‏زار مي‏گردد و فريب آنها را نمي‌خورَد.^۲ امام علي‏ علیه السلام در اين باره مي‏فرمايد:
لَو عُرِفَ الأَجَلُ، قَصُرَ الأَمَلُ.^۳
اگر مرگ شناخته شود، آرزو كوتاه مي‏گردد.
پيامبر صلی الله علیه وآله با اشاره به پايان‌پذيري عمر و درك نكردن بسياري از فرداها، توجّه به اين امر را موجب كوتاهيِ آرزوها و منطقي شدن آنها مي‏داند. ايشان مي‏فرمايد:
كَم مِن مُستَقبِلٍ يَوماً لا يَستَكمِلُهُ ومُنتَظِرٍ غَداً لا يَبلُغُهُ. لَو نَظَرتُم إلَي الأَجَلِ ومَسيرِهِ لَأَبغَضتُمُ الأَمَلَ وغُرورَهُ.^۴
چه بسا كساني كه به پيشواز روزي رفتند، ولي آن را كامل نكردند و به انتظار فردايي بودند كه به آن نرسيدند! اگر شما به مرگ و مسير

كه در پي سراب است، او را ناكام مي‌کند^۱ و جز بر شدّت درد و رنجش نمي‌افزايد.^۲
از بررسي اين نكات به دست مي‌آيد كه مي‌توان مجموعة اين ويژگي‌ها را در دو گروه تقسيم كرد: يكي داشته‌هاي حال (نعمت) و ديگري نداشته‌هاي آرزو شده. در بخش داشته‌ها سبب مي‌شود كه يك انسان آنچه را دارد، كوچك و بي‌اهميت بشمارد و در نتيجه، احساس محروميت كند و كسي كه احساس محروميت كند، از زندگي ناراضي خواهد شد. از سوي ديگر، انسان از لذّت‌ بردن از نعمت‌هاي موجودش نيز محروم مي‌گردد و همين، سبب محروميت از نشاط و افزايش غم و اندوه مي‌گردد. لذا موجبات نارضايتي را فراهم مي‌سازد و این هر دو، زمینة گرایش به اعتیاد را فراهم می‌آورد.
امّا در بخش نداشته‌ها، از يك سو به دليل اين كه آرزوي دور، حدّ توقف ندارد، پيوسته دامنة آرزو گسترده مي‌شود و از سوي ديگر چون آرزوها دست‌نايافتني‌اند، فرد در به دست آوردن خواسته‌هايش ناكام و نااميد مي‌گردد و دچار حسرت مي‌شود. با چنين وضعيتي وي هر چه تلاش كند، جز بر درد و رنج خود نمي‌افزايد. لذا سطح رضامنديِ او كاهش مي‌يابد و احتمال گرایش به اعتیاد افزایش می‌یابد.

دو. منطقی کردن آرزوها

بنا بر این، برای پیشگیری از اعتیاد یا درمان آن، باید آرزوها را مدیریت و تنظیم نمود تا داشته‌ها را ناچیز نسازد و نارضایتی را به وجود نیاورد. راه آن را نیز باید در «تقویت شناخت» جستجو كرد. آرزوهاي طولاني و پايان‌ناپذير، پديده‏اي خلاف واقعيت‏هاي زندگي است و آنچه خلاف واقعيت‏ها باشد، محال و دست‏نايافتني است و اين، ناشي از جهل و ضعف شناخت است. اين، يك اصل است كه محال را آرزو كردن، نشانة ناداني و جهالت است.^۳ بنا بر اين، اصلاح باورها و شناخت واقعيت‏ها، راه حل اين ناهنجاري است. بايد