مىبخشد و با زرق و برقش مىفريبد، امّا فرجامى جز فرجام بهار ندارد كه سرسبزى آن، دلنشين است؛ ليكن در پايان عمر بهار، آن همه خرّمى مىخشكد. آن كه دلسوز خويش است و وظايف و حقوق خود را مىشناسد، بايد به دنيا چونان كسى بنگرد كه خداپسندانه مىانديشد و از بدفرجامى خود بترسد؛ زيرا اين دنيا، مردمانى را فريفت و در حالى از دنيا جدا شدند كه در اوج سرخوشى از دنيا و شادمانى نسبت به آن بودند، شبهنگام كه خفته بودند يا روزهنگام كه سرگرم بازى [و تفريح] بودند، اجلهايشان، ناگاه به سراغشان آمد...».۱
در ادبيات دين از اين گونه مطالب، فراوان است. اينها حقايق دنيا هستند. بخشي از متون ديني، بيانگر ماهيت ناپايدار دنيا هستند. اگر دنيا ناپايدار است، شايسته نيست انسان به آن دل ببندد.۲ اگر این آموزش به افراد داده شود و افراد نیز این باور را پیدا کنند، زمینة گرایش به اعتیاد کاهش مییابد.
د. تنظيم آرزوها
از مسائل تأثیرگذار در اعتیاد، آرزوهای افراد است. آرزو، یکی از ابعاد زندگی است. هر انسانی در زندگی آرزوهایی دارد. این آرزوها میتوانند موجب نارضایتی گردند و در نتیجه، زمینة گرایش به اعتیاد را فراهم آورند. به همین جهت است که امام على علیه السلام مىفرمايد:
من كثر مناه قلّ رضاه.۳
هركس آرزوهايش زياد شود، رضايتش كم ميشود.
این میتواند موضوع پژوهشهای میدانی نیز قرار گیرد و الگوی آرزوی افراد معتاد یا در معرض اعتیاد مشخّص شود. به نظر میرسد که این دست افراد، معمولاً اهل آرزوهای
1.. امام صادق علیه السلام: إنَّ هذِهِ الدُّنيا وإن أمتَعَت بِبَهجَتِها وغَرَّت بِزِبرِجِها، فَإِنَّ آخِرَها لا يَعدو أن يَكونَ كَآخِرِ الرَّبيعِ الَّذي يَروقُ بِخُضرَتِهِ ثُمَّ يَهيجُ عِندَ انتِهاءِ مُدَّتِهِ. وعَلى مَن نَصَحَ لِنَفسِهِ وعَرَفَ حَقَّ ما عَلَيهِ ولَهُ، أن يَنظُرَ إلَيها نَظَرَ مَن عَقَلَ عَن رَبِّهِ جَلَّ وعَلا، وحَذَرَ سوءَ مُنقَلَبِهِ؛ فَإِنَّ هذِهِ الدُّنيا قَد خَدَعَت قَوما فارَقوها أسَرَّ ما كانوا إلَيها، وأكثَرَ ما كانُوا اغتِباطا بِها، طَرَقَتهُم آجالُهُم بَياتا وهُم نائِمونَ، أو ضُحىً وهُم يَلعَبونَ.
... (بحار الأنوار، ج ٩٤، ص ٢٧٢، به نقل از: مهج الدعوات، ص ٢٢٢).
2.. الگوی اسلامی شادکامی، زیر چاپ.
3.. غرر الحكم، ح ۷۳۰۴؛ عيون الحكم والمواعظ، ص ۴۲۴.