89
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

غیر واقعی هستند. از این رو، باید الگوی درست آرزو را شناخت تا رضامندی حاصل شود. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم:

يک. آرزوی طولانی، عامل نارضایتی

آرزوي دور يا طولاني كه در ادبيات دين بيشتر با واژة «أمل» شناخته مي‌شود، ريشه در اميد دارد و امید، لازمة زندگی است؛ امّا مهم اين است كه اين ويژگي، از حد خارج نگردد و به بيراهه كشيده نشود. آن جا كه از آرزو به صورت منفي ياد شده، مربوط به مواردي است كه دچار آفت شده است. اين كاربرد منفي از آرزو در مواردي به كار مي‌رود كه چند ويژگي داشته باشد: اوّلاً پي در پي باشد و در هيچ حدّي از آرزوها توقف نداشته باشد و با به دست آمدن هر آرزويي، آرزوي ديگر به وجود مي‌آيد. ثانياً موضوع آرزوها غير واقعي و دست‌نايافتني باشد. اين مي‌تواند يا به دليل پايان‌ناپذيري آرزوهاي فرد باشد ـ كه بدان اشاره شد ـ و يا به دليل جنس آرزوي فرد باشد. برخي آرزوهاي افراد در دنيا قابل دستيابي نيستند۱ و يا سطح آرزوهاي برخي افراد، فراتر از عمرشان است. ۲
در برخي روايات آمده است كه آرزوي دور، موجب از بين رفتن لذّت‌ نعمت و كوچك شمردن آن و كاهش شُكر و حسرت خوردن به خاطر نرسيدن به آرزوها مي‌گردد. ۳ در برخي ديگر از روايات، به فريبنده بودن آرزوها پرداخته شده و بيان گرديده كه: آرزو، موجب نااميدي انسان مي‌شود۴ وي را به انتظاري بي‌پايان دچار مي‌سازد،۵ همانند كسي

1.. كساني كه انتظار خوشي هميشگي و فقدان غم و اندوه و ناملايمتي دارند، از اين دسته‌اند.

2.لذا در برخي روايات از «طول الأمل» ياد شده است (ر. ک: الگوی اسلامی شادکامی).

3.. امام علي علیه السلام: تجنبوا المنی؛ فانها تذهب بهجة ما خولتم وتستصغرون بها مواهب الله تعالي عندكم و تعقبكم الحسرات فيما وهمتم به أنفسكم. از آرزوها دورى كنيد؛ كه آرزوها شكوه آنچه را دارید، از بين مى برند و موهبت‌های الهی را در نظرتان كوچك مى نمايند افسوس خوردن به خاطر آنچه آرزویش را داشتید، به دنبال می‌آورد
( الکافي، ج‏۵، ص ۸۵، ح‏۷).

4.. امام على‏ علیه السلام: إن الدنيا حلوة خضرة، تفنن الناس بالشهوات وتزين لهم بعاجلها، وأيم الله أنها لتغر من أملها وتخلف من رجاها
(همان، ج۸، ص ۲۵۶، ح ۳۶۸؛ بحار الأنوار، ج ۳۲، ص ۲۳۳، ح ۱۸۶). الامل كالسراب، يغرّ من رآه و يخلف من رجاه
(غرر الحکم، ح ۷۲۰۷؛ عيون الحکم والمواعظ، ص ۵۷).

5.. امام علي علیه السلام: من أمل ما لا يمكن طال ترقبه
(همان، ص ۴۳۹).


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
88

مى‌بخشد و با زرق و برقش مى‌فريبد، امّا فرجامى جز فرجام بهار ندارد كه سرسبزى آن، دل‌نشين است؛ ليكن در پايان عمر بهار، آن همه خرّمى مى‌خشكد. آن كه دلسوز خويش است و وظايف و حقوق خود را مى‌شناسد، بايد به دنيا چونان كسى بنگرد كه خداپسندانه مى‌انديشد و از بدفرجامى خود بترسد؛ زيرا اين دنيا، مردمانى را فريفت و در حالى از دنيا جدا شدند كه در اوج سرخوشى از دنيا و شادمانى نسبت به آن بودند، شب‌هنگام كه خفته بودند يا روزهنگام كه سرگرم بازى [و تفريح] بودند، اجل‌هايشان، ناگاه به سراغشان آمد...».۱
در ادبيات دين از اين گونه مطالب، فراوان است. اينها حقايق دنيا هستند. بخشي از متون ديني، بيانگر ماهيت ناپايدار دنيا هستند. اگر دنيا ناپايدار است، شايسته نيست انسان به آن دل ببندد.۲ اگر این آموزش به افراد داده شود و افراد نیز این باور را پیدا کنند، زمینة گرایش به اعتیاد کاهش می‌یابد.

د. تنظيم آرزوها

از مسائل تأثیرگذار در اعتیاد، آرزوهای افراد است. آرزو، یکی از ابعاد زندگی است. هر انسانی در زندگی آرزوهایی دارد. این آرزوها می‌توانند موجب نارضایتی گردند و در نتیجه، زمینة گرایش به اعتیاد را فراهم آورند. به همین جهت است که امام على‏ علیه السلام مى‏فرمايد:
من كثر مناه قلّ رضاه.۳
هركس آرزوهايش زياد شود، رضايتش كم مي‌شود.
این می‌تواند موضوع پژوهش‌های میدانی نیز قرار گیرد و الگوی آرزوی افراد معتاد یا در معرض اعتیاد ‌مشخّص شود. به نظر می‌رسد که این دست افراد، معمولاً اهل آرزوهای

1.. امام صادق علیه السلام: إنَّ هذِهِ الدُّنيا وإن أمتَعَت بِبَهجَتِها وغَرَّت بِزِبرِجِها، فَإِنَّ آخِرَها لا يَعدو أن يَكونَ كَآخِرِ الرَّبيعِ الَّذي يَروقُ بِخُضرَتِهِ ثُمَّ يَهيجُ عِندَ انتِهاءِ مُدَّتِهِ. وعَلى مَن نَصَحَ لِنَفسِهِ وعَرَفَ حَقَّ ما عَلَيهِ ولَهُ، أن يَنظُرَ إلَيها نَظَرَ مَن عَقَلَ عَن رَبِّهِ جَلَّ وعَلا، وحَذَرَ سوءَ مُنقَلَبِهِ؛ فَإِنَّ هذِهِ الدُّنيا قَد خَدَعَت قَوما فارَقوها أسَرَّ ما كانوا إلَيها، وأكثَرَ ما كانُوا اغتِباطا بِها، طَرَقَتهُم آجالُهُم بَياتا وهُم نائِمونَ، أو ضُحىً وهُم يَلعَبونَ.
... (بحار الأنوار، ج ٩٤، ص ٢٧٢، به نقل از: مهج الدعوات، ص ٢٢٢).

2.. الگوی اسلامی شادکامی، زیر چاپ.

3.. غرر الحكم، ح ۷۳۰۴؛ عيون الحكم والمواعظ، ص ۴۲۴.

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16622
صفحه از 245
پرینت  ارسال به