223
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

دوستی و محبّت را در اولویّت اوّل بعد از نیازهای فیزیولوژیک و امنیت قرار می‌دهد.۱ بعد از گذشت دورة قهر با خدا، در دهه‌های اخیر که ناکارآمدی زندگی ماشینی و ضرورت توجّه به نیازهای عمقی و معنوی انسان بیشتر شده است، اکنون بیش از هر زمان دیگر نیاز به محبت و دوستی با خداوند متعال از سوی اغلب اندیشمندان و بویژه روان‌شناسان مورد توجّه قرار گرفته است. منظور و مراد از خداوند، خداوند یگانه به معنای توحیدی است.
یکی از این اندیشمندان که در کتابش در زمینة نیاز به دوستی با خدا، بحث کرده است، دو نکتة ارزشمند را آورده است: اوّل، وجود ضروری عشق و محبّت به وجود یکتای عالم و دوم، آثار و برکات منحصر به ‌فرد و مثبت ناشی از این عشق در زندگی دنیوی، مانند تسکین دردها و آلام و ... . وی تأکید می‌کند که عشق به خدا مؤثّرتر از ترس از خداست.۲ منابع دینی نيز بر محوریّت دوستی خدا در مقایسه با سایر موضوعات تأکید می‌کنند؛ زیرا باور بر این است که دوستی با سایر مسائل دنیا اصیل نيست و به زودی همة آنها زایل خواهند شد؛ ولی دوستی با خداوند و محبّت به او اصیل و ماندگار است و هرگز از دل انسان پاک نخواهد شد. البتّه ممکن است انسان در اثر فریفته‌شدن به مسائل مادّی و امور مورد علاقة دنیوی موقّتاً از عشق اصیل خود، غفلت و به سایر امور، توجّه پیدا کند. لذا اولیای خدا پیوسته عشق سرشار به درگاهش را در دعاها مسئلت می‌نموده‌اند مانند:
اللّهُمَّ املَأ قَلبي حُبّا لَكَ وخَشيَةً مِنكَ، وتَصديقا وإيمانا بِكَ وفَرَقا مِنكَ وشَوقا إلَيكَ، ياذَا الجَلالِ وَالإِكرامِ.
خداوندا! دلم را از محبّت و خشيت خودت و از باور و ايمان به خودت و از خوف از تو و اشتياق به خويش، لبريز گردان، اى صاحب شُكوه و بزرگوارى! خداوندا! ۳
در این جا آنچه برای ما اهمیّت دارد، جنبة کنترل ‌کنندگی محبّت الهی است. فردی

1.. درآمدي بر روان‌شناسی تنظیم رفتار با رویکرد اسلامی، ص۲۴۶.

2.. همان، ص ۲۴۹.

3.. مصباح المتهجّد، ص ۵۹۸، ح ۶۹۲؛ بحار الأنوار: ج ۹۸، ص ۹۵، ح ۲.


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
222

آن از خداوند، حوزة تأثیرگذاری محبّت را اعم از دنیا و آخرت می‌شمرد:
خدايا! بر محمّد و خاندان او درود فرست و در اوقات غفلت، مرا متوجّه ياد خود گردان و در روزگار مهلت (زندگانى دنيا) در طاعت خود به كارم گير و راهى هموار به سوى محبّت خود، براى من آشكار ساز و به وسيلة آن محبّت، خير دنيا و آخرت را به طور كامل عطايم فرما.۱
همچنین در حدیث جابر بن عبد الله انصاری از رسول خدا صلی الله علیه وآله، دوستی و محبّت آل محمّد، شرط اصلی پذیرش اعمال عبادی فرد، دانسته و پیوسته به نرمی و خوش برخوردی با محبّان اهل بیت علیهم السلام سفارش شده است:
اى عطيّه! از محبوبم، پيامبر خدا، شنيدم كه مي‌فرمود: «هر كه مردمى را دوست داشته باشد، با آنان محشور خواهد شد و هر كه كردار مردمى را دوست داشته باشد، شريك كردارشان خواهد بود... . دوستدار آل محمد را تا هنگامى كه دوستشان مى‏دارد، دوست بدار و دشمن آل محمّد را تا هنگامى كه دشمنشان مى‏دارد، دشمن بدار، گرچه بسيار روزه‏گير و شب‌زنده‏دار باشد. با دوستدار محمّد و آل محمّد، نرمى كن؛ زيرا اگر بر اثر گناهان بسيارش، يك گام او بلغزد، بر اثر محبّتشان گام ديگرش استوار مى‏ماند. در حقيقت، بازگشتِ دوستدارشان به بهشت است و بازگشت دشمنشان به دوزخ».
محبّت در تحقیقات روان‌شناسان برای اولین بار توسّط موری(۱۹۳۸م) در فهرست بيست و چهار گانة نیازهای ثانویّه قرار گرفت و بعدها در طبقه‌بندی مراحل رشد اریکسون، نیاز به صمیمیّت به عنوان یک مرحلة سرنوشت‌ساز در تحوّل روانی ـ اجتماعی مطرح گرديد. اریکسون اذعان می‌کند که افراد در صورت عدم برقراری روابط صمیمی با دیگران دچار انزوا مي‌شوند و از نظر عاطفی با مشکلات جدّی مواجه خواهند شد. مازلو نیز نیاز به

1.. امام زينُ العابدينَ علیه السلام: اللّهُمَّ صَلِّ على محمّدٍ و آلِهِ، و نَبِّهني لِذِكرِكَ في أوقاتِ الغَفلَةِ، و استَعمِلْني بطاعَتِكَ في أيّامِ المُهْلَةِ، و انهَجْ لِي إلى مَحَبَّتِكَ سَبيلاً سَهْلَةً أكمِلْ لِي بها خَيرَ الدُّنيا و الآخِرَةِ
(الصحيفة السجاديۀ، دعاي ۲۰).

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16705
صفحه از 245
پرینت  ارسال به