را كه دلش ميخواهد به خود برساند، به دوزخ در ميآيد.۱
بنا بر اين، لذّتی كه ميخواهد جزئي از شادكامي باشد، نبايد به شادكامي آسيب بزند. لذا در لذّت، بايد معيار را آينده قرار داد و از لذّتهايي كه آينده را از بين ميبرند، پرهيز كرد.
جهتگيري هیجانات مثبت به این معناست که اين هيجانات بايد در راستاي شادكامي اصيل و سعادت واقعي انسان قرار گيرند. لذا هم بايد در امور معنوي نشاط داشته باشيم و هم از نشاط و شادي براي زمينهسازي شادكامي اصيل و جاويدان خود استفاده نماييم. در روايات، موارد متعددي به عنوان كاربرد نشاط و شادي مطرح شدهاند (همانند: نشاط در راه هدايت،۲ عبادت خدا،۳ خواندن قرآن۴ و شب زندهداري۵ ) كه توضيح و تبيين آن از حوصلة اين نوشتار، خارج است؛ امّا جایگاه نشاط در روایات اهل بیت علیهم السلام در یک قالب کلّی، قابل جمع است و آن اين که نشاط دنیوی را باید برای مطالبة آخرت به کار گرفت. امام علی علیه السلام در تفسیر آیة شریف (وَلا تَنْسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيا)
۶ میفرماید:
تندرستی، نیرو، فراغ، جوانی و نشاطت را فراموش مکن تا با این بهرههای دنیوی، آخرت را مطالبه کنی.۷
بنا بر اين، نشاط، بهره دنیوی ماست که باید برای نیل به سعادت اُخروی و مطالبة آخرت از آن بهره گرفت. لذّتي ميتواند مطلوب باشد كه در جهت شادكامي اصيل و جاويدان انسان قرار گيرد. بر همین اساس، معلوم میگردد که در الگوی هیجانات مثبت از دیدگاه اسلام، باید از «لهو و لعب» پرهیز کرد. تفریح و سرگرمی، یکی از عوامل
1.. الجَهَنَّمُ مَحْفُوفَةٌ بِاللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ فَمَنْ أَعْطَى نَفْسَهُ لذّتهَا وَ شَهْوَتَهَا دَخَلَ النَّار
(الکافي، ج ۲ ص ۸۹).
2.. امام علي علیه السلام در توصيف متقين: فَمِنْ عَلَامَةِ أَحَدِهِمْ أَنَّكَ تَرَى لَهُ قُوَّةً فِي دِينٍ.... وَ نَشَاطاً فِي هُدًى
(نهج البلاغه، خطبة ۱۹۳).
3.. امام کاظم علیه السلام: اللهمَّ اقْضِ لِي فِي الْأَرْبِعَاءِ أَرْبَعاً اجْعَلْ قُوَّتِي فِي طَاعَتِكَ وَ نَشَاطِي فِي عِبَادَتِك
(البلد الأمين، ص ۱۲۳. نيز ر. ک: بحار الأنوار، ج ۹۴، ص ۱۵۵، ح ۲۲).
4.. امام صادق علیه السلام: اللهمَّ ارْزُقْنَا حَلَاوَةً فِي تِلَاوَتِهِ وَ نَشَاطاً فِي قِيَامِهِ وَ وَجِلًا فِي تَرْتِيلِهِ وَ قُوَّةً فِي اسْتِعْمَالِهِ فِي آنَاءِ اللَّيْلِ وَ أَطْرَافِ النَّهَار
( الکافي، ج ۲، ص ۵۷۴، ح ۱).
5.. پيامبر خدا صلی الله علیه وآله: ان فی حب اهل بیتی عشرون خصلة عشر منها فی الدنیا وعشر منها فی الاخرة اما اللتي فی الدنیا... النشاط فی قیام اللیل
( التوحيد، صدوق، ج ۲، ص ۵۱۵، ح ۱).
6.. سورة قصص، آية ۷۷.
7.. لَا تَنْسَ صِحَّتَكَ وَ قُوَّتَكَ وَ فَرَاغَكَ وَ شَبَابَكَ وَ نَشَاطَكَ أَنْ تَطْلُبَ بِهَا الْآخِرَةَ
(الأمالي، صدوق،ص ۱۹۰، ح ۱۰).