دارند و با او راز و نیاز می‌کنند؟ میزان اعتقاد و باورشان به خداوند متعال چه قدر است؟ و به چه ميزان، اهل نماز و دعا و قرآن هستند؟
بُعد معنوی، از ابعاد مهمّي است که انسان باید لذّت خود را از آن ببرد. فقدان لذّت‌های معنوی، موجب احساس خلأ می‌شود و این احساس خلأ، انسان را به سمت پر کردن آن با لذّت‌های نامطلوب می‌کشاند؛ بويژه که به خاطر فقدان ایمان واقعی، بازدارنده‌های درونی نیز وجود ندارند تا فرد را از آن لذّت‌های نامطلوب حفظ کنند. این را می‌توان در پژوهش‌های میدانی نیز بررسی کرد. به نظر می‌رسد که افراد معتاد، الگوی ناقصی در لذّت دارند.
ج. شروط شادي و هيجان
پس از پرداختن به گسترة هیجانات مثبت و مشخّص شدن موارد شادي و هيجان، بايد چارچوب كلان آن را ترسيم نمود. در این جا باید مشخّص شود که اسلام چه چارچوب و شرایطی را برای آنها در نظر گرفته است؟ آیا آن امور، به طور مطلق مورد تأییدند و یا شرایط خاصی بر آنها حاکم است؟ این، بُعد دیگری از الگوی هیجانات مثبت است.
شادي و هيجاني كه مي‌خواهد انبساط و نشاط را تأمين كند، بايد سه ويژگي اساسي داشته باشد: توازن؛ فقدان پيامد منفي؛ و جهتگیری الهی و معنوی. توازن به اين معناست كه هر كدام از ابعاد انسان، به تناسب نياز و اهميتش بايد از لذّت و شادي برخوردار باشد. فقدان توازن، موجب افراط در لذّت برخي ابعاد و تفريط در برخي ديگر مي‌شود و همين امر، باز موجب اختلال در نظام نشاط مي‌گردد. بنا بر اين در تأمين لذّت و شادي هر كدام از ابعاد بايد توازن آنها نيز مورد توجّه قرار گيرد.
امّا فقدان پيامد منفي به اين معناست كه لذّت و شادي نبايد پيامد منفي داشته باشد. این از مباحث مهم در الگوی هیجان‌هاي مثبت از دیدگاه اسلام است. لذّت‌‌ها، همواره مثبت نيستند و از اين نگاه بر دو قسم اند: لذّت‌‌هاي با پيامد منفي و لذّت‌‌هاي بدون پيامد منفي. لذّت‌‌هايي كه پيامد منفي دارند، در حقيقت، آفت زندگي اند۱ كه هر چند شايد در لحظة حال موجب خوش‌حالي فرد شوند، امّا در آينده، فرد را با مشكلات زيادي رو به رو
