افراد محروم، مرتکب رفتارهای انحرافی از جمله مصرف مواد نمی‌شوند و تنها گروهی از محرومان به دامن اعتیاد می‌افتند؛ زیرا این افراد با کناره‌گیری از نقش‌های خود، جذب یکدیگر مي‌شوند و هنجارهایی متفاوت از هنجارهای طبقة متوسط جامعه را میان خود اختیار می‌کنند که طبق این هنجارها برخی رفتارهای انحرافی (مثل مصرف مواد)، ارزش و مطلوب تلقی می‌شود. این پدیده را «عُزلت‌گزینی» ۱ نامیده‌اند.
آنچه از میان این نظریه‌ها در این بحث مورد نظر است، احساس محرومیت است. مهم این است که احساس محرومیت، یکی از عوامل گرایش به اعتیاد است. باید دید با این احساس چه باید کرد؟ و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد؟
۲. سپاس‌گزاری، به مثابة روش پیشگیری
احساس محرومیت، بیش از آن که واقعی باشد، معلول یک ارزیابی غلط است. این امر، موجب کفران مي‌شود و زمینة گرایش به اعتیاد را فراهم می‌آورد.
همان گونه که خواهد آمد، زندگی انسان، آن قدر تهی نیست که موجب احساس محرومیت گردد. به همین جهت، یکی از رفتارهای منفی، «کفران» و ناسپاسی انسان به نعمت و بُعد خوشایند زندگی است. در قرآن کریم از کمی سپاس‌گزاران۲ و فراوانی ناسپاسان،۳ به عنوان یک واقعیت تلخ، یاد شده و در روایات، سرانجام آن، بدبختی دانسته شده است.۴ قوم سبا نمونه‌ای از تمدّنی است که با وجود نعمت فراوان، به خاطر کفران
1..Retreatism
2.. (اللهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ والنَّهارَ مُبْصِرا إنَّ الله َ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلكِنَّ أكثَرَ النَّاسِ لا يَشْكُرُونَ)
(سورة غافر، آية٦١).
وَ ما ظَنُّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللّه ِ الكَذِبَ يَوْمَ القِيامَةِ إنَّ اللّه َ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لكِنَّ أكْثَرَهُم لا يَشْكُرُونَ)
(سورة يونس، آية٦٠).
(ثُمَّ لاَتِيَنَّهُم مِنْ بَينِ أيدِيهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أيْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمَائلِهِمْ وَ لا تَجِدُ أكثَرَهُمْ شاكِرِينَ)
(سورة أعراف، آية١٧).
3.. (يَعْمَلُونَ لَهُ ما يَشاءُ مِنْ مَحارِيبَ وَ تَماثِيلَ وَ جِفانٍ كَالجَوابِ وَ قُدُورٍ راسِياتٍ اعمَلُوا آلَ داوُدَ شُكْرا وَ قَلِيلٌ مِنْ عِبادِيَ الشَّكُورُ)
(سورة سبأ، آية١٣).
4.. امام صّادقُ علیه السلام: إنّ اللّه َ عَزَّ و جلَّ أنعَمَ على قَومٍ بالمَواهِبِ، فلَم يَشكُرُوا، فَصارَتْ علَيهِم وَبالاً، و ابتَلى قَوما بالمَصائبِ فَصَبَرُوا، فَصارَتْ علَيهِم نِعمَةً
( التوحيد، صدوق، ص ٣٧٩، ح ٤٧٩).
امام جوادُ علیه السلام: نِعمَةٌ لا تُشكَرُ كَسَيِّئَةٍ لا تُغفَرُ
(اعلام الدين، ص ٣٠٩).
