129
درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي

مَن ضُيِّقَ عَلَيهِ في ذاتِ يَدِهِ فَلَم يَظُنَّ أنَّ ذلِكَ حُسنُ نَظَرٍ مِنَ اللهِ (لَهُ) فَقَد ضَيَّعَ مَأمولاً، ومَن وُسِّعَ عَلَيهِ في ذاتِ يَدِهِ فَلَم يَظُنَّ أنَّ ذلِكَ استِدراجٌ مِنَ اللهِ فَقَد أمِنَ مَخوفا.۱
هر كس به تنگ‌دستى دچار شود و گمان نبرد كه اين، نيك‌بينى خدا به اوست، اميد را تباه ساخته و آن كس كه گشاده‌دست گردد و گمان نبرد كه اين، گرفتارى تدريجى خدا براى اوست، خود را از بيمى كه نبايد از آن ايمن باشد، ايمن داشته است.
به همين دليل است كه صابران، در بلاها خداوند را شكر مي‏كنند:
اللَّهُمَ لَكَ الحَمدُ حَمدَ الشّاكِرينَ لَكَ عَلي‏ مُصابِهِم.۲
خداوندا! سپاسْ تو را همانند سپاس كساني كه در مصيبت‏ها شكرگزار تو هستند.
امام زین العابدین علیه السلام نیز در دعای خود از خداوند متعال می‌خواهد که توفیق شکر به خاطر نداشته‌ها را به وی عنایت کند:
واجعل شكري لك على مازويت عني أوفر من شكري إياك على ماخولتني.۳
و سپاس من از تو را به خاطر آنچه که از من گرفته‌ای، بیشتر از سپاس من از تو به خاطر آنچه به من داده‌ای قرار ده.
واقعیت این است که اگر نگاه به بلاها و مصیبت‌ها اصلاح شود، فشار روانی مهار می‌گردد و نارضایتی به وجود نمی‌آید و بدین سان، زمینة گرایش به اعتیاد نیز از بین می‌رود.

دو. تفسیر ثروت اهل عصیان

نگاه به اموال دیگران و تفسیر آن، از مسائلی است که گرایش به اعتیاد را سرعت مي‌بخشد. ثروت و مال اهل عصیان از اموری است که گاه مورد توجّه قرار مي‌گيرد و موجب نارضایتی می‌گردد. برخی مال دیگران را بسیار مهم و خوب ارزیابی می‌کنند. اين را

1.. تحف العقول، ٢٠٦؛ الزهد، حسین بن سعید، ص٤٨، ح ٧٥؛ بحار الأنوار، ج٧٢، ص ٥١، ح ٧٠.

2.. زيارت عاشورا.

3.. الصحيفة السجاديۀ، ص ۱۸۰، دعاي ۱.


درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
128

بردباری، جاي آنها را مي‏گيرند و بدین سان، گرایش به اعتیاد نیز وجهی نخواهد داشت. البته این که چرا بلا، معیار خواری و ثروت، معیار کرامت نیست، موضوعی است که در دو بحث بعدی به آن می‌پردازیم.

يک. تفسیر بلای اهل ایمان

از مسائل مربوط به بلاها، فلسفه و معنای آنهاست. يكي از عوامل افزایش فشار رواني، احساس بي‏معنا بودن حوادث است. اگر حادثه‏هاي ناخوشايند زندگي، بي‏معنا و بي‏حاصلْ ارزيابي شوند، قابل تحمّل نخواهند بود. كساني كه در سختي‏ها و بلاها بي‏تاب مي‏شوند، نه تنها موقعيّت ناخوشايند را بي‏معنا مي‏دانند، بلكه از آن، ارزيابي منفي نيز دارند. معمولاً چنين افرادي، سختي‏هاي زندگي را ناعادلانه، بي‏دليل، رنج بي‏حاصل، مزاحم و بخصوص اهانت‏آميز، ارزيابي مي‏كنند. بدیهی است با چنین تصوّری، فشار روانی، افزایش پيدا مي‌کند و درجة صبر و رضامندی، کاهش می‌یابد. این در حالی است که ناخوشایندی، ظاهری تلخ، امّا باطنی شیرین دارد. اگر به ظاهر آن نگاه شود، نباید رضایت‌آور باشد؛ امّا نگاه به باطن آن، مایه بردباری و رضایت است. همة امور ناخوشایند، اهداف و فلسفه‌ای دارند که برای انسان مؤمن، مایة خیر و صلاح است و از آن به عنوان «معنا» نیز یاد می-شود. اگر معنای واقعی امور ناخوشایند درک شود، تلخی ظاهر آن از بین مي‌رود و یا قابل تحمّل می‌گردد. از این رو، توجّه به این بُعد از امور ناخوشایند زندگی، موجب رضامندی می‌شود و توان صبر انسان را افزایش می‌دهد. به همین جهت، یکی از اموری که در آیات و روایات اسلامی فراوان دیده می‌شود، توجه‌دهی به آثار بلاها و مصیبت‌هاست.
پيامبر خدا صلی الله علیه وآله در این باره تصریح می‌فرماید:
مَن يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيراً يُصِب مِنهُ؛۱
خدا دربارة هر كس ارادة خير كند، او را گرفتار مى‌سازد.
بنا بر این، بودن در ناخوشایندی به معنای محرومیت و نابرخورداری نیست. چنين تصوّري، ماية نااميدي است. امام علي علیه السلام در اين باره مي‌فرمايد:

1.. صحيح البخاري، ج٥، ص ٢١٣٨، ح٥٣٢١؛ مسند ابن حنبل، ج٣، ص ٢٣، ح٧٢٣٩.

  • نام منبع :
    درآمدي بر پيشگيري از اعتياد با رويکرد اسلامي
    سایر پدیدآورندگان :
    عباس پسندیده و محمدرضا کیومرثی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قک
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 16624
صفحه از 245
پرینت  ارسال به