بي‏تابي شده را تحمّل كند؟ به همين جهت، امام صادق‏ علیه السلام مي‏فرمايد:
اِتَّقُوا اللهَ وَاصبِروا فَإِنَّهُ مَن لَم يَصبِر أهلَكَهُ الجَزَعُ.^۱
از خدا پروا داشته باشيد و بردباري كنيد كه هر كس صبر نكند، بي‏تابي كردن، او را هلاك مي‌سازد.
از اين رو، اگر بي‏تابي بر كسي چيره شود، روي آسايش را نخواهد ديد. پيامبر صلی الله علیه وآله در اين باره مي‏فرمايد:
مَنِ استَولي‏ عَلَيهِ الضَّجَرُ رَحَلَت عَنهُ الرّاحَةُ.^۲
كسي كه بي‏تابي، بر او چيره شود، آسودگي، از او رخت برمي‌بندد.
بنا بر اين، بي‌تابي كردن، در نهايت بر رضامندی و شادكامي تأثير منفي مي‌گذارد. در این مواقع، انسان به دنبال آرام ساختن خود و کاهش فشار روانی است. کسانی که نتوانند فشار روانی حاصل از مشکلات را کاهش دهند، ممکن است به استفاده از مواد مخدّر به عنوان تسکین دهنده، گرایش پیدا کنند. برای پیشگیری از اعتیادهای ناشی از فشارهای روانی، لازم است که توان مقاومت در برابر سختی‌ها افزایش یابد. با این توانمندی، زمینة گرایش به اعتیاد از بین می‌رود. این توانمندی همان چیزی است که در ادبیات دین از آن به عنوان «صبر» یاد می‌شود. بهترین واکنش به سختی‌ها، صبر و بردباری است. برای رسیدن به رضامندی در سختی‌ها و تحقّق شادکامی پایدار، باید بردبار بود و مشکلات را تحمّل کرد. صبر يعني «تحمّل کردن سختي‌ها و دشواري‌ها، و پرهيز کردن از جزع و بي‌تابي».^۳ موضوع اساسي صبر، «امور ناخوشايندي» است که نفس در برابر آنها بي‌تاب مي‌شود و به جزع و فزع روي مي‌آورد.
يکي از اساسي‌ترين مفاهيم در اخلاق اسلامي، «صبر» است؛ زیرا مفهومي است که نقش عمده و فراگيري در حيات انسان دارد، به گونه‌اي که لحظه‌اي از حيات نيست که از

را تسکین می‌دهند.^۱
این، نشان‌دهندة نقش ناشکیبایی و بی‌تابی در گرایش به اعتیاد است. یکی از شيوه‌های آرام ساختن خود و کاهش فشار روانی، استفاده از مواد مخدّر است. مواد مخدّر به جهت تأثیراتی که دارد، موجب احساس رها بودن و جداشدن از مشکلات می‌شود و بدین سان به عنوان یک تسکین دهنده، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲. شکیبایی، عامل پیشگیری از اعتیاد

فوري‏ترين و شايد شايع‏ترين واكنش در برابر حوادث ناخوشايند، بي‏تابي كردن است و همین، زمینة گرایش به اعتیاد را فراهم می‌آورد. طبع اوّليه انسان، اين است كه در برابر ناخوشايندي‏هاي زندگي، بي‏تاب مي‏گردد. ^۲ این در حالی است که بي‏تابي كردن، كوچك‏ترين تأثيري در بهبود وضعيت نخواهد داشت. با بي‏تابي كردن، آنچه از دست رفته، باز نمي‏گردد و مصيبت وارد شده، از بين نمي‏رود و احساسات و عواطف انسان، كنترل نمي‏شود. اين، واقعيتي است كه در روايات، مورد تأكيد قرار گرفته است. ^۳ با اين حساب، بي‌تابي كردن، نه تنها به رفع مشكل، كمك نمي‏كند، بلكه به رنج آن نيز مي‏افزايد. ^۴ به همين جهت، كسي كه بي‏تاب شود، فقط مصيبت خود را بزرگ‏تر كرده است. از اين‏روست كه روايات اسلامي، مصيبت را براي شخص بي‏تاب، دو برابر مي‏داند. ^۵ گرفتاري انسان، هر چه قدر بزرگ و سنگين باشد، در برابر فشار روانيِ ناشي از بي‏تابي كردن، كوچك است. كسي كه تحمّل آن اندك را ندارد، چگونه مي‏تواند پيامدهاي سخت‏تر مصيبتِ