251
دانش رجال از ديدگاه اهل سنت

آنها عبارت اند از : ۱ . المسند الصحيح ، ۲ . الثقات ، ۳ . المجروحين من المحدثين والضعفاء والمتروكين ، ۴ . أوهام أصحاب التواريخ ؛ ۵ . مشاهير علماء الأمصار .
ابن حبّان ، در نقد رجال روشى داشت كه در آن ، هم افراط بود و هم تفريط ، به اين معنا كه وى ، ـ چنان كه ذهبى به دفعات در ميزان الاعتدال گفته است ـ ، در جرح رجال ، سختگير بوده است ۱ و در تعديل و توثيق رجال ، ـ چنان كه ابن حجر گفته است ـ ، به تساهل معروف است . ۲
نسبت دادن تساهل به وى در توثيق رجال ، با وجود سختگيرى وى در جرح رجال ، از آن جا ناشى مى شود كه ابن حبّان برخلاف مشهور ، عدم ذكر جرح در مورد راوى را براى توثيق آن راوى با دو شرط ، كافى دانسته است :
اوّل آن كه روايت كننده از راوى و آن كس كه راوى از او روايت كرده (راوى و مروى عنه) ، هر دو ثقه باشند . دوم آن كه راوى مزبور ، حديث مُنكرى را روايت نكرده باشد . وى با همين روش ، بسيارى از مجهولان را كه تنها يك نفر از آنها نقل روايت كرده ، توثيق كرده و در كتاب الثقات خود ، داخل نموده است .
ابن حبّان ، از دشمنان سرسخت ابوحنيفه و مكتب رأى و قياس بوده ، به گونه اى كه دو كتاب علل مناقب أبى حنيفة ومثالبه و علل ما استند إليه أبوحنيفه را در ردّ وى نوشت و در كتاب المجروحين من المحدّثين والضعفاء والمتروكين خود ، طولانى ترين شرح حال را به وى اختصاص داده و از ذكر هيچ مذمّتى در مورد وى نگذشته است . ۳

1.ر .ك : فتح المنّان بمقدّمة لسان الميزان ، ص ۲۸۵ ـ ۲۸۷ .

2.همان ، ص۲۹۶ ـ ۲۹۷ .

3.ر .ك : تذكرة الحفّاظ ، ج۳ ، ص۹۲۰ ـ ۹۲۴ (ش۸۷۹) ؛ طبقات الحفّاظ ، ص۳۹۱ (ش۸۴۹) ؛ المجروحين من المحدّثين والضعفاء والمتروكين ، تحقيق : محمود ابراهيم زايد ، مقدّمه ؛ سير أعلام النبلاء ، ج۱۶ ، ص ۹۲ ـ ۱۰۴ (ش۷۰) .


دانش رجال از ديدگاه اهل سنت
250

۱۹ . ابن حِبّان

ابو حاتم محمّد بن حبّان تميمى بُستى ، به سال ۳۵۴ هجرى در هشتاد سالگى وفات يافت . و در بُسْت (شهرى در افغانستان ، بين سيستان و غزنين و هرات) نزديك خانه اش دفن شد .
ابن حبّان ، ثقه و از حافظان حديث و علماى مهم جرح و تعديل بوده كه در سجستان (سيستان) ، اقامت داشته است .
نقل شده كه وى ، وجود حد را براى خداوند ، انكار كرده و به همين دليل ، او را از وطنش سجستان ، بيرون كرده اند . ذهبى در شرح حال ابن حبان ، بعد از نقل اين واقعه ، هم منكران حد براى خدا و هم اثبات كنندگان آن را خطا كار دانسته است ؛ زيرا به گفته وى ، در اين خصوص ، آيه و حديثى وجود ندارد و سكوت ، بهتر است ؛ امّا به خلاف وى ، سُبكى اثبات كنندگان حد براى خداوند را سزاوارتر به اخراجِ از شهر دانسته است تا كسانى كه خداوند را منزّه از داشتن جسم دانسته اند و براى آن ، حد قائل نشده اند .
نيز نقل گرديده كه ابن حبان گفته است : نبوّت ، علم و عمل است . به همين خاطر ، به وى نسبت «زنديق» دادند و حتى اين نظر وى را به خليفه وقت گزارش دادند و خليفه ، دستور قتل وى را صادر كرد ، در حالى كه به گفته ذهبى ، سخن مذكور را مى توان بر اين معنا حمل كرد كه منظور ابن حبّان ، دو رُكن اصلى نبوت بوده است ، نه كافى دانستن علم و عمل براى رسيدن به مقام پيامبرى .
وى در حديث و رجال و تاريخ ، صاحب تأليفات بسيارى است كه مهم ترين

  • نام منبع :
    دانش رجال از ديدگاه اهل سنت
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا جدیدی نژاد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1381
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1997
صفحه از 298
پرینت  ارسال به