مفيدى چون كتاب الزهد ، كتاب السنن فى الفقه و كتاب التاريخ بوده است . كتاب هاى مزبور ، چندان جامع بودند كه از يحيى بن آدم نقل شده كه هرگاه قصد دانستن مسئله دقيقى را داشته است ، به كتاب هاى ابن مبارك مراجعه مى كرده و اگر آن را در كتاب هاى وى نمى يافته ، از يافتن آن نا اميد مى شده است .
ابن مبارك ، چنان با فضيلت بوده كه عبد الرحمان بن مهدى مبالغه كرده و وى را از سفيان ثورى نيز با فضيلت تر دانسته است . ۱
۱۰ . يحيى بن سعيد قطّان
ابوسعيد يحيى بن سعيد بن فروخ قَطّان بصرى ، به سال ۱۲۰ هجرى تولّد يافت و به سال ۱۹۸ هجرى درگذشت .
يحيى بن سعيد ، ثقه و از محدّثان و حافظان بزرگ حديث در بصره بوده است . وى همتاى معاصرش عبد الرحمان بن مهدى در علم به احوال رجال و طُرُق روايات بوده و شخصيت ممتازى چون على بن مدينى ، در مورد وى گفته است : هيچ كس را داناتر از يحيى بن سعيد به احوال رجال نديده ام . احمد بن حنبل نيز در مدح وى گفته است كه مثل يحيى بن سعيد را نديده ام .
وى در زمان خود ، به جرح و تعديل اكثر راويان ، همّت گماشت و بين اهل علم مشهور است . عدّه زيادى (چون ذهبى و ابن حجر) نيز تصريح كرده اند كه يحيى بن سعيد، در جرح و نقد رجال ، بسيار سختگير بوده است ۲ . به همين جهت، تضعيفات و جرح هاى وى را در صورت انفراد و عدم موافقت ساير علماى جرح و تعديل با وى ، معتبر ندانسته اند ، بر خلافِ توثيقات وى كه بسيار معتبر دانسته شده است . ۳
1.ر .ك : الجرح و التعديل ، ج۱ ، ص۲۶۲ ـ ۲۸۱ ؛ تاريخ بغداد ، ج۱۰ ، ص۱۵۱ ـ ۱۶۷ (ش۵۳۰۶) ؛ تذكرة الحفّاظ ، ج۱ ، ص۲۷۴ ـ ۲۷۹ (ش۲۶۰) ؛ طبقات الحفّاظ ، ص۱۳۲ (ش۲۴۹) .
2.ر .ك : فتح المنّان بمقدمة لسان الميزان ، ص۲۷۹ ـ ۲۸۱ .
3.ر .ك : تاريخ بغداد ، ج۱۴ ، ص۱۴۰ ـ ۱۴۹ (ش۷۴۶۱) ؛ تذكرة الحفّاظ ، ج۱ ، ص۲۹۸ ـ ۳۰۰ (ش۲۸۰) ؛ طبقات الحفّاظ ، ص۱۴۰ ـ ۱۴۱ (ش۲۶۸) .
