199
دانش رجال از ديدگاه اهل سنت

ديگرش ، هيچ گاه بر شرط و يا شرايطى كه به موجب وجود آنها در راويان به نقل احاديث آنان پرداخته ، تصريح نكرده است ؛ ليكن اهل علم و حديث با تتبّع فراوان در اسناد احاديثى كه وى به نقل آنها پرداخته ، دريافته اند كه وى در احاديثى كه با سند متصل آنها را نقل كرده است ، تنها از راويان مشهورى كه در درجه اعلى از جهت عدالت ، حفظ ، و اتقان قرار داشته اند ، نقل روايت كرده است .
وى براى نقل احاديث مُعَنعَن ۱ ، دو شرط داشته است : اوّل ، معاصرت راوى با كسى كه از وى نقل روايت كرده (مروى عنه) ؛ ودوم ، ثبوت ملاقات آن دو ؛ زيرا از نظر بخارى ، تنها در صورت وجود اين دو شرط مى توان اطمينان يافت كه احاديث معنعن ، متّصل اند . ۲
همان گونه كه خود بخارى نام كتابش را الجامع المسند الصحيح نهاده و تصريح كرده كه تنها احاديث صحيح را در اين كتاب نقل كرده ۳ ، بعد از وى نيز جمهور اهل سنّت و بلكه كلّ آنها ، اتّفاق كرده اند كه اين كتاب را «صحيح» بنامند .
البته مراد بخارى و نيز اهل علم از صحّت جميع احاديثى كه در اين كتاب آمده ، بيشتر متوجّه احاديث مسند اين كتاب است كه مطابق با شرايط بخارى در نقل حديث از راويان بوده است ، يعنى آن احاديثى كه بخارى آنها را به عنوان «اصل» و در مقام احتجاج نقل كرده است . امّا احاديث مرفوعى كه به صورت تعليق در اين كتاب نقل شده اند و در جاى ديگرى از كتاب نيز به صورت مسند نقل نشده اند ، بخصوص تعليقاتى كه بخارى با صيغه تمريض (مانند : «رُوِىَ» و «قيل») به نقل آنها پرداخته است ، مشمول قاعده صحّت بر اساس ضوابط علوم حديث نيستند .

1.مُعَنْعَن ، حديثى است كه در اِسناد آن ، نام راويان آن با لفظ «عن» به ترتيب ، ذكر شده اند ، يعنى آمده : «عن فلان عن فلان ...» .

2.أُصول الحديث ، ص۳۱۲ ـ ۳۱۴ ؛ بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة ، ص۲۴۴ ـ ۲۴۵ .

3.هدى السارى ، ص۹ .


دانش رجال از ديدگاه اهل سنت
198

است كه اين كتاب ، بعد از قرآن مجيد ، صحيح ترين كتاب است .
احاديث و روايات اين كتاب را به سه دسته مى توان تقسيم كرد :
۱ . احاديث مسند ۱ ؛
۲ . اخبار موقوف بر صحابيان و مقطوع از تابعيان ؛
۳ . احاديث مرفوعى كه معلّق اند ۲ و در جاى ديگرى از كتاب ، به نحو متّصل نقل نگرديده اند كه خود بر دو نوع اند : برخى از آنها را بخارى با صيغه هاى تمريض (غير جازم) ، مانند : «قيل ، رُوى عن ، يُروى ويُذكر» نقل كرده است و برخى ديگر را با صيغه هاى جزم ، مانند : «قال ، روى ، جاء وعن» .
تعداد احاديث مسند كتاب با حذف تكرارهاى صورت گرفته ، ۲۶۰۲ يا ۲۶۰۷ حديث است و تعداد احاديث مرفوعى كه به صورت تعليق نقل شده اند ، ۱۳۴۱ حديث است كه ۱۵۹ حديث ، از تعليقاتى است كه در جاى ديگرى از كتاب ، به صورت متّصل نقل نگرديده اند و تعداد متابعات ۳ كتاب ، ۳۴۴ حديث است . مجموع احاديث كتاب ، ولو با تكرار ، بجز معلّقات و متابعات ، ۷۳۹۷ حديث است و مجموع آنچه كه در كتاب است (بجز موقوفات صحابيان و مقطوعات تابعيان) ، ۹۰۸۲ حديث است . ۴
ب) بررسى رجالى و اعتبار كتاب : بخارى ، نه در اين كتاب و نه كتاب هاى

1.«مُسند» ، حديثى است كه سلسله سند آن تا گوينده حديث ، يعنى پيامبر صلى الله عليه و آله متّصل باشد .

2.«مرفوع» ، حديثى است كه از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل شده (در مقابل موقوف و مقطوع) ، چه سند آن متّصل باشد يا منقطع ؛ و «معلّق» حديثى است كه از اوّل سند آن ، يك نفر يا بيشتر پشتِ سر هم حذف شده باشد .

3.متابع ، مشاركت جُستن يك راوى در نقل يك روايت از استادى است كه راوى ديگرى همان روايت را از آن استاد نقل كرده است . گاهى هم اين مشاركت در طبقات بالاتر صورت مى گيرد كه در اين صورت ، به آن «متابع ناقص» گفته مى شود و حديث متابع ، از آن جهت مورد توجّه قرار مى گيرد كه موجب خارج شدن حديث از تفرّد يك راوى به نقل آن مى گردد . بنا بر اين ، جنبه تقويتى دارد .

4.بحوث فى تاريخ السنة المشرّفة ، ص۲۴۵ ـ ۲۴۶ ؛ أُصول الحديث ، ص۳۱۲ (پاورقى) .

  • نام منبع :
    دانش رجال از ديدگاه اهل سنت
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدرضا جدیدی نژاد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1381
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2094
صفحه از 298
پرینت  ارسال به