مقدّمه

بيان حال راويان از جهت وثاقت و ضعف و مسائل ديگر چون : مشايخ و شاگردان آنها ، مسافرت هايشان و وطن هايشان در آغاز به شكل شفاهى بوده است . آغاز تدوين كتاب هاى رجالى به شكل جدّى ، نيمه اوّل قرن سوم هجرى است و در ابتدا ، به خاطر مناسبت علم رجال با علم تاريخ ، اغلب با عنوان كتاب تاريخى تأليف شده اند .
پيش از آن ، تنها عدّه معدودى در اين علم كتاب تأليف كرده اند كه اكنون ، هيچ نسخه اى از آن كتاب ها موجود نيست ، مانند : التأريخ ، تأليف ليث بن سعد (م ۱۷۵ ق) ، التأريخ ، تأليف عبداللّه بن مبارك (م۱۸۱ ق) .
در آغاز تدوين كتاب هاى رجالى ، بيشترين توجّه مؤلفان اين كتاب ها به ضبط نام راويان و بيان حال آنها از جهت وثاقت و ضعف ، معطوف مى شد و كتاب هاى رجالى ، اغلب به شكل عام ، به تمام رجال و راويان مى پرداختند . سپس با شروع قرن چهارم هجرى ، كتاب هاى رجالى بيشتر به شكلى تخصّصى تأليف شدند و با هدفى خاص و در موضوع معيّنى از مسائل رجالى ، نگارش يافتند . حاصل تلاش مؤلفان علم رجال از آغاز تا انتهاى نيمه اوّل قرن نهم هجرى ـ كه عصر افول تأليفات رجالى است ـ آن شده كه اكنون ، كتاب هاى رجالى در چهارده نوع در اختيار ماست . اين انواع ، عبارت اند از :
۱ . كتاب هايى كه فقط در زمينه شناخت صحابيان نگارش يافته اند .