از بدترين ، آغاز كرده و به ضعيف ترين مرتبه ، پايان داده است ؛ امّا وى در ترتيب مراتب ، به جاى كلمه «ثم» ، از كلمات «المرتبة الأولى ، والمرتبة الثانية و ...» استفاده نموده و رتبه برخى از الفاظى را كه ذهبى ذكر كرده ، تغيير داده است . وى رتبه سه لفظ «متروك» و «ذاهب الحديث» و «فيه نظر» را كه ذهبى در مرتبه سوم از منظر خود قرار داده است ، در مرتبه دوم ذكر كرده ، و رتبه سه لفظ «واهٍ بمرّة» و «ليس بشى ء» و «ضعيف جدا» را كه ذهبى در مرتبه چهارم از منظر خود قرار داده ، در مرتبه سوم ذكر كرده است . بقيه اختلافات وى با ذهبى در ذكر الفاظى است كه وى به هر مرتبه ، افزوده است . ^۱

حكم مراتب جرح

حكم اهل چهار مرتبه اوّل از مراتب جرح ، عدم احتجاج به روايات آنان است و حتى در باب «شواهد و متابعات» نيز براى تقويت روايات اهل مرتبه پنجم و ششم از مراتب تعديل ، و نيز مرتبه پنجم و ششم از مراتب جرح ، قابل استفاده نيستند .
و حكم اهل دو مرتبه اخير از مراتب جرح ، نوشتن روايات آنان براى استشهاد و اعتبار است ؛ يعنى روايات اهل دو مرتبه اخير ، اگرچه به تنهايى ضعيف و غيرقابل احتجاج اند ؛ ليكن روايات اين عدّه ، قابل تقويت به درجه احاديث «حَسَن لغيره» است و اين ، در صورتى است كه روايات آنان ، به سبب نقل همان روايات ، از طريق اهل مراتب تعديل و يا حدّاقل ، راويان هم شأن خودشان تقويت گردد .
به عبارت ديگر ، ضعف روايات اهل دو مرتبه اخير از مراتب جرح ، تا حدّى قابل جبران است و اگر چنين شود ، روايات آنان ، به عنوان «حَسَن لغيره» مورد پذيرش قرار مى گيرد ؛ و اگر هم تقويت مزبور صورت نگيرد ، چنين رواياتى در باب فضايل اعمال ـ كه احاديث ضعيف نيز پذيرفته مى شوند ـ

۳ . ] ثم : متروك ، و ليس بثقة ، و سكتوا عنه ، و ذاهب الحديث ، و فيه نظر ، [ هالك ، و ساقط .
و
] ۴ . ] ثم : واهٍ بمرة ، و ليس بشى ء ، و ضعيف جدا ، و ضعّفوه ، ضعيف واهٍ ، منكر الحديث ؛
[ ۵ . ] ثم : يضعَّف ، و فيه ضعف ، و قد ضعِّف ، و ليس بالقوى ، ليس بحجّة ، ليس بذاك ، يعرف و ينكر ، فيه مقال ، تكلّم فيه ، ليّن ، سىّ ء الحفظ ، لا يحتجّ به ، إختلف فيه ، صدوق لكنّه مبتدع . ^۱
چنان كه ملاحظه مى شود ، ذهبى دو لفظ «متروك الحديث» و«ذاهب الحديث» را كه ابن ابى حاتم در بدترين مراتب جرح قرار داده ، به مرتبه سوم از مراتبى كه خود ذكر كرده ، انتقال داده است و در عوض ، الفاظ ديگرى را كه براى قرار گرفتن در بدترين مراتبْ مناسب ترند ، اضافه نموده است . و لفظ «ضعيف الحديث» كه ابن ابى حاتم ، آن را در مرتبه پيش از بدترين مرتبه قرار داده است ، اگرچه ذهبى مرتبه آن را معيّن نكرده ؛ ليكن با توجّه به سياق مراتبى كه وى ذكر كرده ، از منظر وى در مرتبه چهارم و يا سوم قرار مى گيرد و ذهبى ، دو لفظ «ليّن الحديث» و «ليس بقوى» را كه ابن ابى حاتم ، اوّلى را در مرتبه ضعيف ترين الفاظ جرح ذكر كرده است و دومى را در مرتبه پيش از آن ، ادغام كرده و با اضافه نمودن الفاظ ديگرى در ضعيف ترين مرتبه از منظر خود ، قرار داده است و در عوض اين ادغام ، در مرتبه پيش از مرتبه ضعيف ترين الفاظ جرح (يعنى مرتبه چهارم) ، الفاظ ديگرى را ذكر كرده است . علاوه بر آنچه گفته شد ، مرتبه دومى كه ذهبى ذكر كرده است ، از اضافات وى نسبت به مراتبى است كه ابن ابى حاتم ، ذكر كرده است .
عراقى نيز مانند ذهبى ، مراتب جرح را به پنج مرتبه تقسيم كرده و مراتب را