فصل اوّل : كلّـيـات

حاكم نيشابورى (۳۲۱ ـ ۴۰۵ ق) ^۱ نيز درباره اسناد گفته است :
اگر اسناد و مطالبه آن از سوى محدّثان و كثرت مواظبت آنان بر حفظ آن نمى بود ، همانا آثار اسلام از بين مى رفت و اهل كفر و بدعت در اسلام ، بر جعل احاديث و واژگون كردن سندها قدرت مى يافتند . همانا اخبار ، هنگامى كه از وجود سندها عريان شوند ، منقطع خواهند شد . ^۲

تعريف جَرح و تعديل

كلمه «جَرْح» (با فتح جيم و سكون راء) ، مصدر فعل ثلاثى «جَرَحَ يَجْرَحُ» است و هنگامى كه گفته مى شود : «جَرَحَهُ جَرْحا» ، مراد جراحتى است كه به وسيله چاقو و مانند آن در بدن ايجاد مى شود و اسم مصدر آن «جُرح» (با ضمّه جيم) است ؛ ليكن در جراحات معنوى كه به وسيله زبان حاصل مى گردند ، با فتحه جيم (يعنى «جَرح») استعمال مى شود .
جَرْح در اصطلاح محدّثان و رجالى ها ، ظهور وصفى در راوى است كه سلب كننده عدالت اوست و يا مخلّ ضبط راوى است و اثر آن ، سقوط روايت راوى از اعتبار است و تجريح ، توصيف راوى به صفاتى است كه موجب تضعيف روايت وى و عدم قبول آن مى گردد .
تعديل ، مصدر فعل «عدَّل» از باب تفعيل است و «عَدْل» در لغت ، به معناى انصاف ، راستى و درستى است (ضد ظلم وجور) و تعديلِ شاهد و راوى ، به معناى تزكيه كردن آنان است و تعديل ، در اصطلاح محدّثان و رجاليان ، توصيف راوى به صفاتى است كه موجب قبول روايت وى مى گردد . ^۳