دارد با تدبیر درست، آن‌چه از خود بر جای می‌گذارد، ساماندهی کند. سفارش ائمه علیهم السلام به وصیّت کردن و نگاشت و نگاهداشت وصیّت‌نامه، برای این است که اموال شخصی هر کس با دارایی‏های دیگران که در اختیار او هستند، در هم نیامیزد، بدهی و بستانکاری و حق و حقوق هر کس معیّن باشد، حقّی از کسی تباه نگردد و آن‌چه را یک سالمند در طول سال‌ها تلاش خویش به کف آورده است، با بی‌تدبیریِ احتمالیِ فرزند و شریک و دوست هدر نرود. در این صورت، می‏توان برای دیدار خدا در رستاخیز، آماده شد؛ رستاخیزی که فرجام و سرنوشت قطعی همگان است.

نیکوست به این نکته توجّه داشته باشیم که برخی احادیث، عمر معمولی امّت محمد صلی الله علیه و اله را حدود هفتاد سال دانسته اند و مشاهده سرگذشت افراد نیز نشان می‏دهد که شمار افراد هشتاد و نود ساله بسیار کمتر از دیگران است. آری، سالمند باید با توجّه کامل به فرجام زندگی، بخشی از زندگی خود را به راز و نیاز با خدا اختصاص دهد و از خویش و کرده‏های خود، و از پیری و پیامدهایش سخن بگوید و با اعتراف به خطاهایش، آمرزش گناهانش را از خدای مهربان بطلبد. خوش‌بختانه در برخی دعاها و مناجات‏های نقل شده از اهل بیت علیهم السلام، این همه مد نظر بوده که بخشی از آنها در پایان فصل آمده است.

فصل نهم: ناشایسته‏های سالمند

سالمندان از کارهایی نیز باید بپرهیزند. شایسته نیست او از فراگیری و آموختن، خجالت بکشد و از آن دست بردارد. نیز برای یک سالمند، ناشایست است که آفریدگار خود را آن گونه که باید نشناسد یا نتواند نماز

می‏شود و آنان ناگزیر نخواهند بود دست نیاز به سوی کسانی دراز کنند که روزی، خودشان متکفّل روزی و ساماندهی آنان بوده اند.

فصل هفتم: رعایت حقوق پدر و مادر

به گونه رایج، با بزرگ شدن انسان، پدر ومادر او نیز پا به سن می‏گذارند و وارد دوره سالمندی می‏شوند. پدر و مادر، خود، احترام جداگانه‏ای دارند و تکریم آنان، مشروط به سالمند شدن آنها نیست، امّا اگر دوران سالمندیِ آنان را نیز درک کردیم، مأموریم ایشان را بیشتر تکریم کنیم، به آنان احسان کنیم، از آزار ایشان بپرهیزیم، با ایشان اُنس بگیریم و برای ایشان و بویژه مادر، همدمی نیکو باشیم. در این صورت است که می‏توانیم در سالمندی خود، متوقّع باشیم که فرزندان ما نیز به فکر ما باشند و حقوق ما را رعایت کنند. فصل هفتم این حقوق را گوشزد کرده و در پایان، پاداش احسان به پدر و مادر را از زبان اهل‏بیت علیهم السلام بیان نموده است.

فصل هشتم: بایسته‏های سالمند

افزون بر اطرافیان و خویشان سالمند، او خود نیز وظایفی بر عهده دارد. فصل هشتم، مهم‌ترینِ این وظایف را بر شمرده است. نخست، این که: سالمند، ارزش باقیمانده عمرش را بشناسد؛ عمری که برای یک لحظه آن نیز نمی‏توان قیمتی را تعیین کرد. همچنین او باید موی سپید پیدا شده در سر و روی خویش را پیک مرگ ببیند و از مرگ‏های ناگهانی عبرت بگیرد. این نگاه زمینه افزودن بر مراقبت او از خویش و اعمال خود و جبران آن‌چه را تباه کرده است، فراهم می‏آورد. سالمند، تنها نباید به گذشته خویش بنگرد. او وظیفه