آن را به واقع و صواب نزدیک می‏کند. از این رو امام علی علیه السلام ـ که تندیس خردورزی و قدرت و چالاکی جسمی است ـ رای سالمند را دوست‌داشتنی تر از جولان جوان می‏خواند. بدین سان، شگفت نیست که هر سالمند درستکار، مایه برکت جامعه خویش می‏شود و مانع نزول عذاب الهی.

چهار. عوامل طولانی شدن عمر

بر پایه مطالب فصل دوم و سوم، عمر طولانی و سالمندی، نعمت گران‌بهایی است که کوشش برای به دست آوردن آن را منطقی می‏کند. طبیعی است که تحصیل زمینه‏ها و اسبابی که بر عمر ما می‏افزاید نیز نیکو و عاقلانه است. خوش‌بختانه در احادیث متعدّدی، به عوامل طولانی شدن عمر اشاره شده است. این عوامل را در چند بخش بر می‏شمریم:

بخش یکم: عوامل اخلاقی

توبه و تقوا، خوش‌نیّتی، نیکی به پدر و مادر و خانواده و بویژه صله رحم و نیکی به خویشان، احسان و صدقه دادن بویژه پنهانی، خوش‌خویی و خوش‌همسایگی و آزار ندادن دیگران، راستگویی و تکریم بزرگ‌سالان، شکرگزاری فراوان، از جمله عوامل اخلاقی عمر طولانی هستند.

بخش دوم: اعمال عبادی

برخی طاعات نیز در داشتن عمر طولانی مؤثّرند. کامل و فراوان وضو گرفتن، طول دادن رکوع و سجود نماز، زیارت مرقد شریف امام حسین علیه السلام، حج و عمره‏های پیاپی، نماز گزاردن در مسجد سهله، خواندن سوره توحید در پی هر نماز، خواندن سوره‏های آغاز شده با «قل» و دعا کردن نیز از عوامل عبادی طول عمرند.

سالمندی موفّق^۱ از دیدگاه سازمان بهداشت جهانی تنها بیمار نبودن و تن‌درست بودن نیست. سالمندی موفّق، ترکیبی از تن‌درستی، قدرت تولید و مشارکت، قدرت انطباق و داشتن استقلال است.^۲ علم‌اندوزی و کار و تلاش در روزگار جوانی به این همه کمک می‏کند. همچنین داشتن سبک زندگی صحیح در همه عرصه‏ها از خوردن و آشامیدن و ورزش کردن تا مطالعه و تفریح و ارتباطات سالم اجتماعی همه می‏توانند زمینه داشتن یک سالمندی خوب و موفّق را فراهم آورند. روشن است که داشتن عادت‌های خوب رفتاری و خلق و خوی خوش مانند بردباری، مدارا ورزیدن، نرم‌خویی، عفو و گذشت، تساهل و همراهی در تعامل‏های میان‌فردی، و اتّکال همیشگی به مبداء قدرت هستی، یعنی خدای قادر متعال، به ما کمک می‏کند که چشم به راه یک سالمندی خوش و موفّق باشیم.

سه. برکات عمر طولانی

فصل سوم بر این نکته تاکید می‏کند که سالمندی، نه یک ضعف و نقص، بلکه زمینه تحقّق بسیاری از نیکی‏هاست. مسلمان سالمند، در پرتو نور الهی می‏درخشد و هر موی سپیدی که بر سر و روی او می‏روید، بر وقارش می‏افزاید. هر سال که از عمر سالمند مطیع خدا و نیکوکار به مردم می‏گذرد، بر درجات قربش به خداوند افزوده می‏شود و اسباب رهایی‏اش از آتش، بیشتر فراهم می‏آید تا آن جا که ممکن است او را بی حساب به بهشت درآورند. طولانی ‌شدن عمر، استواری در باورها را برای سالمند به ارمغان می‏آورد. تجربه‏های مستمر و مکرّر نیز رای و حدس سالمند را از خطا دور و