267
حکمت نامه سالمند (و اندرزنامه جوان)

خِردش برخوردار مى‏دارد.

افزون بر این، ره‏نمودهاى فراوانى در احادیث اهل بیت علیهم السلام براى تقویت عقل و پیشگیرى از آسیب دیدن آن ارائه شده۱ که مؤیّد این نظر است.

جوان شدن عقل در شماری از سالمندان

بر پایه دو حدیثِ یاد شده، شمارى از سالمندان، نه تنها به فرسودگى عقل دچار نمى‏شوند، بلکه سالمندى، موجب استوارى نیروى عقل و استحکام آرا و نظریّه‏هاى آنان مى‏گردد. امام باقر علیه السلام مى‏فرماید:

۰.إنَ‏ الرَّجُلَ‏ إذا كَبِرَ ذَهَبَ شَرُّ شَطرَیهِ وَ بَقِیَ خَیرُهُما؛ ثَبَتَ عَقلُهُ وَ استَحكَمَ رَأیُهُ وَ قَلَّ جَهلُهُ.۲

مرد، چون بزرگ شود، نیمه بد خصلت‏هایش از میان مى‏رود و نیمه خوب آنها باقى مى‏ماند. خِردش پا بر جا مى‏شود، رأى و نظرش استوار مى‏گردد و نادانى‏اش اندک مى‏شود.

همچنین در حدیثی از امام على علیه السلام نقل شده که فرمود:

۰.إذا شابَ‏ العاقِلُ‏ شَبَّ عَقلُهُ، إذا شابَ الجاهِلُ شَبَّ جَهلُهُ.۳

خردمند چون پیر شود، خِردش جوان مى‏گردد و نادان چون پیر گردد، نادانى‏اش جوان مى‏شود.

جوان‏تر شدن عقل در شمارى از سالمندان باتجربه، زمینه‏ساز بهره‏مندى جامعه از آراى استوار آنها در رشته‏هاى تخصّصى آنهاست، چنان ‏که در

1.. ر.ک: دانش‏نامۀ عقاید اسلامى: ج ۱ فصل چهارم و ششم.

2.. كتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۳ ص ۴۶۸ ح ۴۶۲۱، بحار الأنوار: ج ۱۰۳ ص ۲۲۸ ح ۲۴.

3.. غرر الحكم: ح ۴۱۶۹ و ۴۱۷۰، عیون الحكم و المواعظ: ص ۱۳۱ ح ۲۹۵۵.


حکمت نامه سالمند (و اندرزنامه جوان)
266

عمر باز گردانده شوم، به تو پناه مى‏برم. از فتنه دنیا به تو پناه مى‏برم و از عذاب قبر به تو پناه مى‏برم.

خطرِ «أرذل العمر (خوار‏ترین سال‏هاى عمر)» که پیامبر صلی الله علیه و اله از دچار شدن به آن به خداوند سبحان پناه برده، بیمارى فراموشى است که امروزه به آن آلزایمر گفته مى‏شود. قرآن کریم نیز این خطر را چنین تبیین کرده است:

(وَ مِنكُم مَّن یُرَدُّ إِلَىٰ أَرْذَلِ ٱلْعُمُرِ لِكَىْ لَا یَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَیْٔا.۱

و برخى از شما به خوار‏ترین سال‌های عمر باز گردانده مى‏شود تا پس از [آن همه] دانستن، چیزى ندانند [و همه چیز را فراموش کنند]).

بنا بر این، ممکن است کسى عمرى طولانى داشته باشد و به این بیمارى مبتلا نشود. عکس این مطلب نیز صادق است.۲ از این رو، هر چند پژوهش‏هاى میدانى و احادیثی که ذکر شد، دلالت دارند که غالباً انسان در سنین بالا به بیمارى فراموشى مبتلا مى‏شود، امّا باید توجّه داشت که درازیِ عمر، همیشه با این بیمارى ملازم نیست و همان طور که اشاره شد، یکى از راه‏هاى پیشگیرى از آن، دعاست.

راه دیگرى که در برخى از احادیث پیامبر صلی الله علیه و اله آمده، حفظ قرآن است:

۰.مَن جَمَعَ‏ القُرآنَ‏ مَتَّعَهُ‏ اللَّهُ‏ بِعَقلِهِ حَتّى‏ یَموتَ.۳

كسى كه قرآن را حفظ كند، خداوند، او را تا زمانى كه بمیرد، از

1.. حج: آیۀ ۵. نیز، ر.ک: نحل: آیۀ ۷۰.

2.. مواردى از ابتلا به این بیمارى در سنّ پایین و حتّى سى سالگى دیده شده است (ر.ک: آلزایمر چیست؟ بخش داخلى اعصاب بیمارستان امام خمینى دانشکدۀ پزشکى).

3.. العلل المتناهیة: ج ۱ ص ۱۰۷ ح ۱۵۵، كنز العمّال: ج ۱ ص ۵۱۸ ح ۲۳۱۸.

  • نام منبع :
    حکمت نامه سالمند (و اندرزنامه جوان)
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری با همکاری محمدحسین صالح آبادی؛ مترجم: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1397
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1360
صفحه از 362
پرینت  ارسال به