احکام مانند روزه قرار گرفته، چیست؟»، نوشتهاند رسیدن به سنّ پیری، بسته به اشخاص، متفاوت است و حقیقت و تعریف شرعی یا فقهی خاص ندارد و مقصود، همان معنای عرفی آن است.۱ با این حال، نقطه مشترک در همه موارد، این است که شخص سالمند، توان انجام تکلیف را بدون دشواری نوعی ندارد، چنان که جناب شیخ محمّدحسن نجفی، معروف به صاحب جواهر، در خصوص عدم وجوب روزه بر سالمندان خاطرنشان کرده که این حکم مربوط به کسانی است که بقای تندرستی و سلامت مزاج آنان، به تکرار خوردن و آشامیدن در زمانهای کوتاه بستگی دارد و صِرف رسیدن به سنهایی مانند پنجاه و ۵۱ و حتّی هشتاد سالگی ملاک نیست؛ زیرا بیشتر مردم در سنین پنجاه و ۵۱ باید روزه بگیرند و ملاک آن، همان است که گفتیم؛ امری که از راه گفته پزشکان میتوان به آن پی برد و از همین جا حکمت اجازه شارع به سالمندان به خوردن روزه نیز روشن میگردد،۲ چنان که امام صادق علیه السلام بنا بر گزارشی، مسواک زدن را از دو سال پیش از رحلت، به دلیل ضعیف شدن دندانهای خود کنار گذاشت۳ (بنا بر شهادت ایشان در ۶۵ سالگی، عمر ایشان در زمان ترک مسواک، حدود ۶۳ سال بوده است).
در دوره سالمندی گرچه شارع حکیم به مقتضای حکمت و رحمت تشریعی خود، در برخی احکام بر سالمندان، به اقتضای ناتوانی نسبیشان آسان گرفته است، امّا این دوره چنان که پیداست، حتّی اگر به نهایت و به
