آنان، اعم از زن و مرد است. چنان که می‏دانیم، یکی از شرایط تکلیف، «قدرت» است و خداوند، کسی را که قدرت بر کاری را نداشته باشد، به آن کار مکلّف نکرده است. این شرط گرچه ویژه افراد پیر و سالمند نیست، امّا نگاه ویژه به سالمندان از این منظر، به دلیل آن است که آدمی پس از گذراندن دوره جوانی و میان‏سالی و پا گذاشتن به دوره سالمندی، همان گونه که قرآن کریم نیز اشاره کرده است،^۱ کم ‏کم آثار ضعف و ناتوانی در او بویژه در قوای جسمی‏اش آشکار می‏گردد. از سوی دیگر، شریعت اسلامی ـ که به گفته قرآن بر «حرج» و دشواری پایه‏گذاری نشده^۲ و بر پایه سخن معروف پیامبر خدا صلی الله علیه و اله شریعتی آسان و روان است ^۳ تکالیف شرعی را بسته به شرایط زمانی و مکانی و وضع جسمی و سنّی افراد، متفاوت قرار داده است و افزون بر شرط قدرت ـ که در تمام تکالیف لحاظ شده است ـ برای به دشواری نیفتادن مکلّفان از جمله سالمندان، برخی تکالیف مانند روزه گرفتن یا برخی شرایط انجام آنها مانند ایستادن در نماز را نادیده گرفته است. این است که گرچه با ورود افراد به سنّ تکلیف شرعی، همه بر پایه قاعده‏ عمومی و اوّلی، مشمول تکالیف شرعی هستند، امّا دسته‏هایی از افراد، مانند بیماران و گرفتاران به ناتوانی جسمی، در برخی احکام عبادی و غیر عبادی از این قاعده استثنا شده‏اند و بر آنان آسان گرفته شده است، چنان که قرآن کریم

قضای آن در صورتی که توانایی پیدا کنند، اختلاف است.

۴. کسی که در انجام حجّ واجب به رغم توانایی مالی و جسمی کوتاهی کند و سپس در سنّ پیری توان انجام آن را نداشته باشد، باید دیگری را به نیابت از خود به حج بفرستد؛ امّا اگر کوتاهی نکرده و در زمان پیری استطاعت مالی پیدا کرده است، در وجوب نایب گرفتن، میان فقها اختلاف است؛ برخی مانند امام ‏خمینی واجب نمی‏دانند و برخی مانند آیة ‏اللّٰه سیستانی واجب می‏دانند.

۵. در انجام مناسک حج نیز با توجّه به دشواری‏هایی که نوعاً دارد، برای سالمندان، از جمله در ترتیب اعمال حج، نایب گرفتن در طواف، پیش‏ انداختن وقوف به مشعر الحرام، جواز انجام رمی جمرات در شب، نایب گرفتن در رمی و خروج زودتر از مِنا، آسان گرفته شده است.

۶. جهاد ابتدایی که از جمله به هدف گسترش اسلام صورت می‏گیرد، بر سالمندان واجب نیست؛ امّا جهاد دفاعی در برابر دشمن متجاوز، بر هر کسی از جمله افراد سالمند، چه مرد و چه زن، در هر سنّی که باشند، تا دفع دشمن، برابر توان، واجب است.

۷. زنان سال‏خورده که دیگر نوعاً کسی در پی ازدواج با آنان نیست، واجب نیست بدن خود را در حدّ متعارف، مانند مو و سر و گردن و دست‏ها را از افراد نامحرم بپوشانند و نگاه غیر شهوانی به آنان و حتّی به گفته برخی فقها، تماس غیر شهوانی با بدن آنان مانند دست دادن مانعی ندارد.

با این حال، از نگاه شارع، بهتر است اینان نیز پوشش را رعایت کنند.

از ابعاد مهم در حکمت‏نامه سالمند، شناخت احکام شرعی و فقهی