بايد به لفظ ، موضوعيت داد و كجا مى توان از آن ، تعدّى كرد ، بحثى جدى است .
مثلاً مرحوم امام خمينى (ره) به واژه «شطرنج» در راوايات ، طريقيت داده و فرموده است : «اشاره به قمار دارد . پس اگر زمانى شطرنجْ آلت قمار نبود ، بازى با آن اشكال ندارد» . در مقابل ، عده اى ديگرى از علما مى گويند : «شطرنج ، موضوعيت دارد» . ملاك اين سخنان چيست؟ و بر اساس چه ضابطه اى بايد گفت موضوعيت يا طريقيت دارد؟ قاعده اى كه ما را در جمود بر لفظ يا تعدّى از الفاظْ كمك مى كند ، نداريم . اگر چه مرحوم بهبهانى در «الفوائد الحائرية » ضمن بحث هاى اصولى اشاره اى به اين مطالب دارد ؛ اما روى نمونه ها و مثال هاى آن ، اصلاً بحث و تجزيه و تحليل ، صورت نگرفته است . مرحوم شَعرانى نيز در «المدخل إلى عذب المنحل » اين بحث را مطرح كرده است ؛ ولى به صورت بحثى علمى و قاعده اى منقّح بررسى نشده است . هم چنين براى رسيدن به نخستين معناى واژه هايى كه در روايات به كار رفته اند ، بايستى از مباحث «فقه الحديث» مدد گرفت .
س . پالايش حديث
در كنار بحث فقه الحديث ، پالايش حديث نيز از مباحث مهمى است كه خلأ آن در حوزه علوم حديث به خوبى احساس مى شود . پالايش حديث به معناى جداسازى احاديث سالم از احاديث ساختگى است . اين كه در ميان شيعه به اين مسئله كمتر پرداخته شده ، ممكن است به اين دليل باشد كه روايات جعلى در شيعه كمتر است . البته اين مطلب نيز اختلافى است ؛ مثلاً مرحوم ميرزا ابوالحسن شَعرانى (در كتاب «المدخل إلى عذب المنحل») يا علامه سيد مرتضى عسكرى معتقدند كه : خيلى از روايات ما جعلى است . در مقابل ، كسانى مثل آية اللّه رضا استادى بر اين باورند كه : احاديث جعلى ما كم است . اين ديدگاه ها ابتدائا بايد بررسى شود كه كدام يك درست است و آن گاه ، راه هاى كشف احاديث جعلى و استخراج و منقّح
