79
حديث پژوهي

را كامل ، دقيق و عالمانه عرضه كرد و بعد به سراغ تصحيح آنها رفت . تصحيح بعضى از كتاب هاى حديثى و رجالى شروع شده است ؛ ولى هنوز خيلى كارهاى انجام نشده هست ؛ مثلاً در مركز تحقيقات دارالحديث ، طرحى به نام «فهرست نگارى نسخ خطّى شيعه» به اجرا درآمده است كه در مرحله اول آن ، تمام نسخه هاى خطّى حديث و علوم حديثى شيعه در ايران ـ كه بالغ بر چهل هزار نسخه است ـ استخراج و شناسايى شده است . پس از ادغام مكررات ، حدود شش هزار عنوان مى ماند كه از اين شش هزار عنوان ، ممكن است حدود چهار صد يا پانصد تا چاپ شده باشد ؛ يعنى حدود پنج هزار نسخه خطّى حديث يا علوم حديث شيعه هست كه هنوز تصحيح نشده است .
از سوى ديگر ، كتب اربعه حديثى شيعه ، هنوز داراى تصحيح منقّحى نيست و كارى جدى مى طلبد . بر اين اساس ، «دارالحديث» طرح تصحيح اصول اربعه حديثى شيعه را آغاز كرده است . هم چنين ضرورت تصحيح آثار رجالى و آثار مربوط به درايه ، همانند ديگر زمينه ها به خوبى احساس مى شود ؛ ولى كارهايى كه در اين زمينه صورت پذيرفته ، بسيار محدود است .

ج . تصحيح اجتهادى ـ انتقادى

در اين مرحله ، بايستى تأثير و تأثرها و ديدگاه هاى موجود در حوزه حديث را نشان داد ؛ مثلاً مى توان ميزان ارتباط درايه شهيد را با منابع اهل سنت يا مقدار نفوذ اصطلاحات اهل سنّت را در آن ، بر اساس منابع كهن و كتاب هاى اصلى شناسايى كرد . تصحيح انتقادى و اجتهادى متون حديثى يا علوم حديث ، ما را در رسيدن به ريشه ها و جريان هاى اصيل و تأثير گذار در حديث و يافتن و شناسايى آنها كمك مى كند .


حديث پژوهي
78

سنّت و در جهان عرب ، در زمينه هاى تاريخى انجام گرفته است . در شيعه هم كارهايى صورت گرفته است ؛ ولى حركتى جدى تر مى طلبد و بايد افرادى به جوانب مختلف آن بپردازند تا بتوان به نقطه مطلوب رسيد .
مرحوم آيه اللّه خويى در علم رجال ، اشكالى را مطرح كرده اند كه شايد بتوان آن را از راه بازسازى متون حل كرد . ايشان گفته است :
اگر سلسله سند ، افتادگى و ارسال داشته باشد ، قابل اعتماد نيست . همين اشكال در توثيقات رجالى هم هست ؛ مثلاً نجاشى ابو رافع را كه از شاگردان حضرت امير عليه السلام است توثيق مى كنند . اين ارسال در توثيق است .
ايشان پس از طرح اين اشكال ، براى رفع آن مى گويد :
چون مى دانيم كه از زمان حسن بن محبوب تا زمان نجاشى يكصد كتاب وجود داشته ، پس معلوم مى شود كه نجاشى از آنها استفاده كرده است .
اين جواب اجمالىِ مرحوم آقاى خويى ، اگر بخواهد واقعى شود ، كارى همانند «بازسازى متون» مى طلبد .
نمونه ديگرى كه براى اهميت بازسازى متون مى توان نام برد ، اين است كه مثلاً مرحوم كَشّى در رجال خود از احمد بن جبريل فاريانى زياد نقل مى كند . يا خود نجاشى در كتاب رجالش از اشخاص متعددى نقل مى كند و مثلاً جمله «ذكره ابو عبداللّه » را فراوان به كار مى برد . اگر اين استنادها ، توثيق ها ، جرح و تعديل ها و امثال آن به روشِ بازسازى متون ، استخراج و به صورت دقيق عرضه شود ، بسيارى از اشكال ها قابل حل است .

ب . تصحيح آثار

پس از كار بسيار بزرگ ، گسترده و مبنايى «بازسازىِ متونِ مفقود» ، نوبت به تصحيح آثارِ مخطوط ، چاپ سنگى و آثارى كه غير عالمانه چاپ شده اند ، مى رسد . اين كار در حقيقت در طول كارِ بازسازى متون است ؛ زيرا بايد نخست ادبيات ميراث گذشته

  • نام منبع :
    حديث پژوهي
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدی مهریزی
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1381
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 2390
صفحه از 462
پرینت  ارسال به