برقرار كند و نيازمند مراجعه به روايات علاجيه نخواهد بود . ۱
اختلاف اخبار ، هميشه از اسباب طعن نحله ها و فرقه هاى مذهبى بر يكديگر بوده است . ابن قتيبه در برابر طعن متكلّمان و طرح اختلاف اخبار و تضاد آن ، «تأويل مختلف الحديث » را مى نگارد ۲ و بدان پاسخ مى گويد . ديگران نيز با همين انگيزه ، دست به تأليف زده اند .
از آن جا كه اين مسئله نتايج كلامى و فقهى بسيار دارد ، از دوره هاى آغازين تاريخ اسلام ، دغدغه ذهنى محدّثان و متكلّمان و فقيهان بوده است و براى حل آن ، گفتگوها ، پرسش و پاسخ ها و نوشته هاى فراوان عرضه داشته اند . نگاهى به پيشينه اين موضوع ، ميزان اهتمام عالمان مسلمان را بدان نشان مى دهد .
پيشينه بحث
در كتب حديث شيعه به عناوين ابوابى از اين دست برمى خوريم : اختلاف الحديث ، ۳ وجوب الجمع بين الأحاديث المختلفة و كيفية العمل بها ، ۴ علل اختلاف الأخبار و كيفية الجمع بينها ، ۵
و . . . . چنين عناوينى ، نشان دهنده مطرح بودن جدّى مسئله تعارض اخبار در قرون نخستين تاريخ اسلام است . عالمان شيعى ، از همان زمان ، دست به تحرير نوشته هايى در اين زمينه برده اند :
۱ . يونس بن عبدالرحمان (ق۲) ، ۶
1.الرافد فى علم الأصول ، ج۱ ، ص۲۵ .
2.تأويل مختلف الحديث ، ص۳ .
3.الكافى ، ج۱ ، ص۶۲ـ۶۹ ، ده حديث .
4.وسائل الشيعة ، ج۱۸ ، ص۷۵ـ۸۹ ، ۴۸ حديث ؛
مستدرك الوسائل ، ج۱۷ ، ص۳۰۲ـ۳۰۷ ، دوازده حديث (چاپ آل البيت) .
5.بحار الأنوار ، ج۲ ، ص۲۱۹ـ۲۵۵ ، ۷۳حديث .
6.الفهرست ، شيخ طوسى ، ص۱۸۱ ، ش۷۸۹ ؛ الذريعة إلى تصانيف الشيعة ، ج۱ ، ص۳۶۱ .
