پيشگفتار
يكى از برجسته ترين ويژگى هاى اهل بيت پيامبر خدا ، اين است كه آنان ، وارث علم و حكمتِ پيامبر خاتم ، بلكه همه انبياى الهى هستند ۱ و بدين سان ، آنان ، مظهر و مَجلاى حكمت الهى و سرآمدِ حكيمان اند . امام على عليه السلام درباره اين ويژگى اهل بيت عليهم السلام مى فرمايد :
ألا إنَّ العِلمَ الّذي هَبَطَ بِهِ آدمُ وجَميعُ ما فُضِّلَت بِهِ النَّبيّونَ إلى خاتَمِ النَّبيّينَ في عِترَةِ النَّبيّينَ والمُرسَلينَ ، فَأينَ يُتاهُ بِكُم وأينَ تَذهَبونَ؟! ۲
آگاه باشيد علمى كه آدم عليه السلام آن را فرود آورد و هر آنچه پيامبران تا خاتم پيامبران ، بدان ترجيح داده شده اند ، در خاندان خاتم پيامبران و رسولان ، محمّد صلى الله عليه و آله است . پس به كدام كژ راهه مى دويد و به كدام سو مى رويد؟!
و امام صادق عليه السلام در اين باره مى فرمايد : نَحنُ شَجَرَةُ النُّبوّةِ ، وَبَيتُ الرَّحمَةِ ، و مَفاتيحُ الحِكمَةِ ، وَمَعدِنُ العِلمِ . ۳
ما درخت نبوّت ، خانه رحمت ، كليدهاى حكمت و كانِ دانش هستيم .
در زيارت جامعه ـ كه از امام هادى عليه السلام نقل شده و همه امامان با آن ، زيارت مى شوند ـ آمده است :
السَّلامُ عَلى مَحالِّ مَعرِفَةِ اللّه ، و مَساكِنِ بَرَكَةِ اللّه ، و مَعادِنِ حِكمَةِ اللّه . ۴
درود خدا بر جايگاه هاى شناخت الهى ، جايْباش هاى بركت خداوندى و كان هاى حكمت پروردگار !
امّا افسوس كه فضاى سياسى جامعه اسلامى پس از پيامبر خدا اجازه نداد كه مردم ، از سرچشمه حكمت اهل بيت عليهم السلام آن گونه كه شايسته است ، بهره مند شوند . بدين جهت ، ميراث علمى بيشتر آنان ، اندك است .
1. ر . ك : دانش نامه امير المؤمنين عليه السلام : ج۱۰ ص۳۳ (جايگاه علمى). نيز ، ر . ك : اهل بيت در قرآن و حديث : ج۱ ص۲۵۳ (علم اهل بيت) ، ص۱۸۱ (جانشينان خدا) ، ص۱۸۳ (جانشينان پيامبر) .
2. تفسير العيّاشي : ج۱ ص۱۰۲ ح۳۰۰ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، الاحتجاج : ج۱ ص۳۶۷ ح۶۴ نحوه ، بحار الأنوار : ج۲ ص۱۰۰ ح۵۹ .
3. الكافي : ج۱ ص۲۲۱ ح۳ ، بصائر الدرجات : ص۷۷ كلاهما عن خيثمة ، بحار الأنوار : ج۲۶ ص۲۴۵ ح۸ . نيز ، ر . ك : دانش نامه عقايد اسلامى : ج۳ ص۴۸۱ (نمونه هاى والاى دانش حكمت / آل محمّد) .
4. تهذيب الأحكام : ج ۶ ص ۹۶ ح ۱۷۷ .