329
ایمان در قرآن

اشتباه خود پی ببرد و تنبیه گردد. یونس علیه السلام با دیدن این صحنه شگفت، خود را سرزنش کرد و به درگاه خداوند استغاثه ‌نمود. زمانی که در ظلمت و تاریکی شکم نهنگ فرو افتاد، به خدا توسّل جست و با گفتن ذکر «لا إلهَ إلَّا أنتَ سُبحانَکَ إنّی کُنتُ مِنَ الظّالِمینَ»،۱ به تسبیح خداوند و توبه مشغول شد. بر اساس آیات یاد شده، اگر تسبیح خدا و گفتن این ذکر نبود، او تا قیامت در شکم نهنگ باقی می‌ماند. با گفتن این ذکر، دعا و خواسته او اجابت گردید و او از اندوه و گرفتاری نجات یافت و به سوی قوم خود باز گشت.

قرآن کریم در پایان داستان یونس علیه السلام می‌فرماید:

(فَاستَجَبنا لَهُ وَ نَجَّیناهُ مِنَ الغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنجِی المُؤمِنین.۲

۰.پس ما خواسته او را برآوردیم و او را از اندوه [آن گرفتارى بزرگ] نجات بخشیدیم، و ما این گونه، مؤمنان را نجات مى‏دهیم).

داستان رهایی یونس علیه السلام از اندوه و گرفتاری، به یک سنّت الهی اشاره دارد که بر اساس آن، هر کس به گروه مؤمنان بپیوندد، در گرداب مشکلات و گرفتاری‌های زندگی، غرق نمی‌شود و از نجات الهی بهره‌مند می‌گردد. به بیان دیگر، نقش ایمان در رهایی از مشکلات زندگی، به پیامبران اختصاص ندارد و تمام مردم می‌توانند با توسّل به خداوند و عمل به مقتضای ایمان، از برکات ایمان بهره‌ گیرند و از مشکلات و گرفتاری‌ها نجات یابند، چنان که قوم یونس علیه السلام با رو آوردن به درگاه خداوند و پیوستن به گروه مؤمنان، از عذاب قطعی نجات یافتند.

پس از آن که یونس علیه السلام با حالت خشم از میان قوم خود خارج شد، آنان به اشتباه خود پی بردند و دریافتند که یونس، پیامبر و فرستاده خداست. آنها برای در امان ماندن از عذاب خداوند، با راه‌نمایی عالمی که خود از پیروان یونس علیه السلام بود، به توبه رو آوردند. بر اساس حدیثی از امام صادق علیه السلام، مرد عالم به آنها گفت: به درگاه خدا رو آورید و به او پناه برید.

1.. این ذکر در میان اهل عرفان، به «ذکر یونسیّه» مشهور است که برای نجات از همّ و غم و گرفتاری‌، مفید است. این ذکر، آثار و برکات فراوانی برای سازندگی و تصفیۀ روح دارد و گفتن آن موجب نورانیت دل می‌شود. از میرزا جواد آقا ملکی تبریزی رحمه الله نقل است که استادشان ملّا حسینقلی همدانی، برای شروع سیر و سلوک، گفتن این ذکر را توصیه می‌کرده است.

2.. انبیا: آیۀ ۸۸.


ایمان در قرآن
328

مردم و دعوت دوباره ایشان، ثمری نخواهد داشت و در هدایت آنان، بی‌تأثیر است. به همین دلیل، در حالی که از قوم خود خشمناک بود، آنها را ترک کرد.

یونس علیه السلام با ترک زودهنگام قوم گنهکار و صبر نکردن بر هدایت ایشان، به ترک اولی گرفتار آمد. در حقیقت، او با اندکی بی‌تابی در تبلیغ دین و هدایت مردم، قوم خود را بدون اجازه خداوند، رها ساخت و خطاکار گردید. خدای متعال، برای تنبیه و بیداری او، در ماجرایی شگفت، او را طعمه نهنگ دریا ساخت و به این ترتیب، یونس علیه السلام در شکم یک نهنگ گرفتار آمد.

ماجرای گرفتاری یونس علیه السلام از جایی شروع شد که برای دور شدن از قوم خود، به طرف دریا رفت و بر کشتی سوار شد. در میان موج‌های سهمگین دریا، نهنگی راه بر ایشان بست و کشتی را به تلاطم انداخت. ناخدا که سلامت کشتی و جان مسافران را در خطر یافت، بر آن شد تا خطر نهنگ دفع را کند. او برای جان به در بردن مسافران، پیشنهاد کرد کسی را طعمه نهنگ سازند تا نهنگ با بلعیدن او، راه را بر کشتی باز کند. مسافران کشتی برای انتخاب قربانی، به قرعه رو آوردند. قرعه نخست به نام یونس علیه السلام افتاد. تصمیم به تکرار گرفتند. هر بار که قرعه تکرار گردید، نام یونس علیه السلام بیرون می‌آمد. از این رو، او را به دریا افکندند و طعمه نهنگ ساختند. قرآن در توصیف این صحنه می‌فرماید:

(فَساهَمَ فَکانَ مِنَ المُدحَضین * فَالتَقَمَهُ الحُوتُ وَ هُوَ مُلیمٌ * فَلَو لا أنَّهُ کانَ مِنَ المُسَبِّحینَ * لَلَبِثَ فی‏ بَطنِهِ إلى‏ یَومِ یُبعَثُون.۱

۰.پس [چون خطر کشتى اقتضا کرد برخى در آب افکنده شود، یونس با سرنشینان کشتی] قرعه انداخت و خود از بازماندگان شد * پس ماهى او را بلعید، در حالى که [به خاطر کاری که کرده بود] و خود را سرزنش مى‏کرد * پس اگر نه این بود که او [در مدّت عمرش و در شکم ماهى] از تس بیح‏گویان بود * حتماً تا روزى که [مردم] برانگیخته مى‏شوند، در شکم آن ماهى مى‏ماند).

نهنگ، او را در کام خود فرو برد و به خواست خدا، او در شکم نهنگ زنده ماند تا به

1.. صافّات: آیۀ ۱۴۱ ـ ۱۴۴.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120764
صفحه از 436
پرینت  ارسال به