179
ایمان در قرآن

خدا صلی الله علیه و اله فرمود:

۰.لَن یَدخُلَ الجَنَّةَ عَبدٌ‌ فی قَلبِهِ مِثقالُ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ مِن کِبرٍ وَ لا یَدخُلُ النَّارَ عَبدٌ فی قَلبِهِ مِثقَالُ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ مِن إیمانٍ.

۰.هر بنده‌ای که به اندازه وزن دانه خردلی در دلش تکبّر باشد، به بهشت نمی‌رود و هر بنده‌ای که به اندازه وزن دانه خردلی در دلش ایمان باشد، به دوزخ نمی‌رود.

عبد اللّٰه بن طلحه می‌گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: «فدایت شوم! انسان گاه لباسی می‌پوشد و مرکبی سوار می‌شود. آیا این، نشانه کبر است؟». به تعبیر دیگر، آیا سوار شدن بر مرکب خوب و پوشیدن لباس‌های زیبا نشان‌ دهنده کبر است؟ امام علیه السلام فرمود:

۰.لَیسَ بِذاکَ إنَّما الکِبرُ إنکارُ الحَقِّ وَ الإیمانُ الإقرارُ بِالحَقّ.۱

۰.چنین نیست؛ بلکه کِبر، انکار حق است و ایمان، اقرار به حق است.

بنا بر این، خودبزرگ‌بینی در صورتی آفت ایمان است که به دنبال آن، نادیده گرفتن حقّ دیگران و سرکشی از دستورهای خداوند باشد. چنانچه این حالت در انسان درمان نشود، سرانجام آن، بی‌ایمانی خواهد بود.

قرآن کریم، در آیات متعدّدی، بزرگ‌‌انگاری را آفت ایمان و رهزن هدایت معرّفی می‌نماید و عامل روی‌گردانی از نشانه‌های روشن الهی را کبرورزی می‌داند. از نگاه قرآن، گردنکشان، به خاطر تکذیب آیات الهی، راه درست را انتخاب نمی‌کنند و در زندگی به شیوه‌های ناصواب رو می‌آورند. به همین دلیل، معجزات و نشانه‌های الهی، در هدایت آنها بی‌تأثیرند و آنان همواره در گم‌راهی به پیش می‌روند:

۰.(سَأصرِفُ عَن آیاتیَ الَّذینَ یَتَکَبَّرُونَ فی الأرضِ بِغَیرِ الحَقِّ وَ إن یَرَوا کُلَّ آیَةٍ لا یُؤمِنُوا بِها وَ إن یَرَوا سَبیلَ الرُّشدِ لا یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً وَ إن یَرَوا سَبیلَ الغَیِّ یَتَّخِذُوهُ سَبیلاً ذلِکَ بِأنَّهُم کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ کانُوا عَنها غافِلینَ.۲

۰.به زودى، کسانى را که در روى زمین به ناحق تکبّر مى‏ورزند و اگر هر آیه [و معجزه‏اى] را ببینند، ایمان نمى‏آورند و چون راه هدایت را ببینند، آن را پیش

1.. معانی الأخبار: ص ۲۴۱ ح ۱.

2.. اعراف: آیۀ ۱۴۶.


ایمان در قرآن
178

کسی که کبر در وجود او ریشه داشته باشد، نیک‌فرجام نمی‌گردد. البتّه باید توجّه داشت که در فرهنگ دینی، هر گونه احساس برتری‌ای، کبر و خود‌بزرگ‌بینی شمرده نمی‌شود؛ بلکه بزرگی‌خواهی، در صورتی به کبر می‌انجامد که به دنبال آن، جانب حقّی فرو گذارده شود و حقّ دیگران، کمتر از حقّ خود انگاشته گردد. به بیان دیگر، کبر آن است که انسان، آبروی دیگران را همانند آبروی خود نداند و پندار او چنین باشد که آبروی دیگران در برابر آبروی او بی‌ارزش است.

بر این اساس، کسی که هر گونه برتری‌خواهی را کبر بداند، برداشت درستی از مفهوم کبر ندارد. از همین رو، ابو ذر که گویا مراد پیامبر صلی الله علیه و اله را به خوبی در نیافته بود، به محضر پیامبر صلی الله علیه و اله عرضه داشت: «ای پیامبر خدا! من زیبایی را دوست دارم و حتّی دوست دارم بند تازیانه‌ام و دوال کفشم زیبا باشد. آیا از این حالت، بیم کبر و خودپسندی می‌رود؟». به تعبیر دیگر، اگر بخواهم در زندگی، زیبا باشم و از وسایل زیبا استفاده کنم، نشانه تکبّر و خودبزرگ‌بینی است؟

پیامبر خدا صلی الله علیه و اله در پاسخ او فرمود: «دلت را چگونه می‌یابی؟». ابو ذر گفت: آن را حق‌شناس و آرام‌یافته به حقایق می‌یابم». پیامبر صلی الله علیه و اله فرمود:

۰.لَیسَ ذَلِکَ بِالکِبرِ وَ لَکِنَّ الکِبرَ أن تَترُکَ الحَقَّ وَ تَتَجاوَزَهُ إلَى غَیرِهِ وَ تَنظُرَ إلَى النَّاسِ وَ لا تَرَى أنَّ أحَداً عِرضُهُ کَعِرضِکَ وَ لا دَمُهُ کَدَمِکَ.

۰.این حالت، کبر نیست؛ بلکه کبر، آن است که حق را فرو گذاری و به ناحق روی آوری و به مردم با این دید نگاه کنی که هیچ کس آبرویش چون آبروی تو و خونش چون خون تو نیست.

کبر و گردن‌فرازی، در صورتی آفت ایمان است که به دنبال آن، حق‌گریزی و دنباله‌روی از باطل باشد. متکبّر، کسی است که با وجود شناخت حق، از پذیرش مسئولیت در برابر آن، شانه خالی کند و تسلیم آن نشود. از این رو، دلی که محلّ نگهداری گوهر ایمان باشد، جایگاه کبر نمی‌شود. همچنین دلی که کبر به آن راه یابد، جایگاه ایمان نمی‌شود و صاحب آن هرگز به بهشت راه نمی‌یابد. عبد‌ اللّٰه بن طلحه می‌گوید: امام صادق علیه السلام به نقل از پیامبر

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120817
صفحه از 436
پرینت  ارسال به