625
علم و حكمت جلد دوّم

۱۸۲۵.امام رضا عليه السلام :با دانشمندان مستيز كه تو را برانند و با كم خردان مستيز كه بر تو نادانى كنند .

۱۸۲۶.لقمان حكيم :با دانشمندان مجادله مكن كه بر آنان سبك آيى و تو را برانند و با كم خردان نيز مجادله مكن كه بر تو نادانى كنند و ناسزايت گويند ، ولى در برابر آنكه در دانش برتر از توست ، شكيبايى پيشه كن و نيز با آنكه فروتر از توست . تنها آن كس به شمار دانشمندان در مى آيد كه در برابر آنها شكيبايى و با آنان همراهى كند و با نرمى از دانششان برگيرد .

ك : گوناگون

۱۸۲۷.امام على عليه السلام :از حقوق دانشمند آن است كه او را سؤال پيچ نكنى و در پاسخ بر وى پيشى نگيرى و اگر روى گرداند ، به او اصرار نكنى و اگر خسته شد ، جامه اش را نچسبى و با دست به او اشاره نكنى و به او چشمك نزنى و در مجلس وى در گوشى سخن نگويى و نهان او را نجويى و نگويى : فلانى خلاف گفته تو را گفت و رازش را فاش نكنى و نزد وى از كسى غيبت نكنى و او را در حضور و غياب حفظ كنى و بر همه حاضران سلام كنى و به وى تحيّت ويژه بگويى و جلوى او بنشينى و اگر نيازى دارد ، براى برآوردن حاجتش و خدمتش بر ديگران پيشى بگيرى و از درازى همراهى اش دلتنگ نشوى كه او مثل درخت خرماست ، بايد انتظار بكشى تا كى بهره اش را بر تو فرو ريزد .

۱۸۲۸.امام على عليه السلامـ در روايتى ديگرـ : از حقوق دانشمند آن است كه او را سؤال پيچ نكنى و او را در پاسخ به زحمت نيندازى و چون خسته شد ، به او اصرار نكنى و چون برخاست ، جامه اش را نگيرى و رازش را فاش نسازى و نزد وى از كسى غيبت نكنى و پيجوى لغزشش نباشى و اگر لغزيد ، عذرش را بپذيرى و بر توست كه او را براى خدا گرانسنگ و بزرگ بشمارى؛ تا آن گاه كه امر الهى را پاس مى دارد و جلوتر از وى ننشينى و اگر حاجتى دارد ، براى خدمتش بر ديگران پيشى بگيرى .


علم و حكمت جلد دوّم
624

۱۸۲۵.الإمام الرضا عليه السلام :لا تُمارِيَنَّ العُلَماءَ فَيَرفِضوكَ ، ولا تُمارِيَنَّ السُّفَهاءَ فَيَجهَلوا عَلَيكَ ۱ .

۱۸۲۶.لقمانُ الحكيم عليه السلام :لا تُجادِلِ العُلَماءَ فَتَهونَ عَلَيهِم ويَرفِضوكَ ، ولا تُجادِلِ السُّفَهاءَ فَيَجهَلوا عَلَيكَ ويَشتِموكَ ، ولكِنِ اصبِر نَفسَكَ لِمَن هُوَ فَوقَكَ فِي العِلمِ ولِمَن هُوَ دونَكَ ، فَإِنَّما يَلحَقُ بِالعُلَماءِ مَن صَبَرَ لَهُم ولَزِمَهُم واقتَبَسَ مِن عِلمِهِم في رِفقٍ ۲ .

ك : النَّوادِر

۱۸۲۷.الإمام عليّ عليه السلام :إنَّ مِن حَقِّ العالِمِ أن لا تُكثِرَ السُّؤالَ عَلَيهِ ، ولا تَسبِقَهُ فِي الجَوابِ ، ولا تُلِحَّ عَلَيهِ إذا أعرَضَ ، ولا تَأخُذَ بِثَوبِهِ إذا كَسِلَ ، ولا تُشيرَ إلَيهِ بِيَدِكَ ، ولا تَغمِزَهُ بِعَينِكَ ، ولا تُسارَّهُ في مَجلِسِهِ ، ولا تَطلُبَ عَوراتِهِ ، وأن لا تَقولَ : قالَ فُلانٌ خِلافَ قَولِكَ ، ولا تُفشِيَ لَهُ سِرًّا ، ولا تَغتابَ عِندَهُ أحَدًا ، وأن تَحفَظَ لَهُ شاهِدًا وغائِبًا ، وأن تَعُمَّ القَومَ بِالسَّلامِ وتَخُصَّهُ بِالتَّحِيَّةِ ، وتَجلِسَ بَينَ يَدَيـهِ ، وإن كانَت لَهُ حاجـَةٌ سَبَقتَ القَومَ إلى خِدمَتِهِ ، ولا تَمِـلَّ مِن طولِ صُحبَتِهِ ، فَإِنَّما هُوَ مِثلُ النَّخلَةِ فَانتَظِر مَتى تَسقُطُ عَلَيكَ مِنها مَنفَعَةٌ ۳ .

۱۸۲۸.عنه عليه السلامـ في رِوايةٍ اُخرىـ : إنَّ مِن حَقِّ العالِمِ أن لا تُكثِرَ عَلَيهِ بِالسُّؤالِ ، ولا تُعَنِّتَهُ فِي الجَوابِ ، وأن لا تُلِحَّ عَلَيهِ إذا كَسِلَ ، ولا تَأخُذَ بِثَوبِهِ إذا نَهَضَ ، ولا تُفشِيَنَّ لَهُ سِرًّا ، ولا تَغتابَنَّ عِندَهُ أحَدًا ، ولا تَطلُبَنَّ عِشرَتَهُ ، وإن زَلَّ قَبِلتَ مَعذِرَتَهُ ، وعَلَيكَ أن تُوَقِّرَهُ وتُعَظِّمَهُ للّهِِ ما دامَ يَحفَظُ أمرَ اللّهِ ، ولا تَجلِسَ أمامَهُ ، وإن كانَت لَهُ حاجَةٌ سَبَقتَ القَومَ إلى خِدمَتِهِ ۴ .

1.الاختصاص : ۲۴۵ .

2.جامع بيان العلم : ۱ / ۱۰۷ .

3.الخصال : ۵۰۴ / ۱ عن عبداللّه بن الحسن بن الحسن بن عليّ عن أبيه عن جدّه ، مستطرفات السرائر : ۱۵۸ / ۲۸ نحوه ، وراجع الكافي : ۱ / ۳۷ / ۱ ، المحاسن : ۱ / ۳۶۴ / ۷۸۵ ، الإرشاد : ۱ / ۲۳۰ ، عدّة الداعي : ۷۱ ؛ شرح نهج البلاغة : ۲۰ / ۲۶۹ / ۱۱۸ .

4.جامع بيان العلم : ۱ / ۱۲۹ عن سعيد بن المسيّب .

  • نام منبع :
    علم و حكمت جلد دوّم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 33603
صفحه از 721
پرینت  ارسال به