137
علم و حكمت جلد اوّل

۳۵۸.امام على عليه السلامـ در سفارش به پسرش ، امام حسن عليه السلامـ : چه سخن حكيمانه اى جامعتر از اينكه آنچه را براى خود مى پسندى براى مردم بپسند و آنچه را براى خود ناخوش مى دارى ، براى آنها هم ناخوش دار .

۳۵۹.شريح بن هانى :اميرمؤمنان على عليه السلام از پسرش امام حسن عليه السلامپرسيد : فرزندم! عقل چيست؟ گفت : دلت آنچه را بدان سپرده اى نگاه دارد . فرمود : دورانديشى چيست؟ گفت : چشم به راه فرصت بودن و آنچه برايت ممكن شد زود انجام دادن . فرمود : بزرگوارى چيست؟ گفت : خسارتها را بر دوش كشيدن و مكارم را بنانهادن . فرمود : گذشت چيست؟ گفت : درخواست كننده را پاسخ دادن و رسيده را بخشش كردن . فرمود : تنگ نظرى چيست؟ گفت : اينكه كم را اسراف بينى و آنچه را انفاق كردى ، تلف بپندارى . فرمود : رقّت چيست؟ گفت : كم را جستجو كردن و از ناچيز بازداشتن . فرمود : تكلّف چيست؟ گفت : چنگ زدن به آنچه تو را ايمن نمى سازد و توجه به چيزهايى كه به كار تو نمى آيد فرمود : نادانى چيست؟ گفت : پيشى جستن از فرصت فراهم نيامده و خوددارى از پاسخ؛ هرچند در موارد بسيارى سكوت ياور نيكويى است ، حتى اگر فصيح باشى .
سپس آن حضرت ـ صلوات اللّه عليه ـ به فرزندش ، حسين عليه السلام رو كرد و بدو فرمود : فرزندم! سرورى چيست؟ گفت : نيكى به خاندان و تحمل خسارتهاى ديگران . فرمود : توانگرى چيست؟ گفت : كم بودن آرزوهايت و خشنودى به آنچه تو را بسنده است . فرمود : نادارى چيست؟ گفت : طمع و نااميدى فراوان . فرمود : فرومايگى چيست؟ گفت : مرد خود را حفظ كند و ناموسش را تسليم كند . فرمود : حماقت چيست؟ گفت : دشمنى تو با اميرت و هركه بر سود و زيان تو توانايى دارد .
پس حضرت به حارث اعور رو كرد و فرمود : اى حارث! اين حكمتها را به فرزندانتان بياموزيد كه مايه فزونى خرد و دورانديشى و رأى هستند .


علم و حكمت جلد اوّل
136

۳۵۸.الإمام عليّ عليه السلامـ في وَصِيَّتِهِ لاِبنِهِ الحَسَنِ عليه السلامـ : وأيُّ كَلِمَةِ حُكمٍ جامِعَةٍ ؛ أن تُحِبَّ لِلنّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفسِكَ وتَكرَهَ لَهُم ما تَكرَهُ لَها ! ۱

۳۵۹.شُرَيحُ بنُ هانِئ :سَأَلَ أميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام ابنَهُ الحَسَنَ بنَ عَلِيٍّ ، فَقالَ : يا بُنَيَّ مَا العَقلُ ؟ قالَ : حِفظُ قَلبِكَ مَا استَودَعتَهُ . قالَ : فَمَا الحَزمُ ؟ قالَ : أن تَنتَظِرَ فُرصَتَكَ وتُعاجِلَ ما أمكَنَكَ . قالَ : فَمَا المَجدُ ؟ قالَ : حَملُ المَغارِم ۲ وابتِناءُ المَكارِمِ . قالَ : فَمَا السَّماحَةُ ؟ قالَ : إجابَةُ السّائِلِ وبَذلُ النّائِلِ . قالَ : فَمَا الشُّحُّ ؟ قالَ : أن تَرَى القَليلَ سَرَفًا وما أنفَقتَ تَلَفًا . قالَ : فَمَا الرِّقَّةُ ؟ قالَ : طَلَبُ اليَسيرِ ومَنعُ الحَقيرِ . قالَ : فَمَا الكُلفَةُ ؟ قالَ : التَّمَسُّكُ بِمَن لا يُؤمِنُكَ والنَّظَرُ فيما لا يَعنيكَ . قالَ : فَمَا الجَهلُ ؟ قالَ : سُرعَةُ الوُثوبِ عَلَى الفُرصَةِ قَبلَ الاِستِمكانِ مِنها والاِمتِناعُ عَنِ الجَوابِ . ونِعمَ العَونُ الصَّمتُ في مَواطِنَ كَثيرَةٍ وإن كُنتَ فَصيحًا .
ثُمَّ أقبَلَ صَلَواتُ اللّهِ عَلَيهِ عَلَى الحُسَينِ ابنِهِ عليه السلام فَقالَ لَهُ : يا بُنَيَّ مَا السُّؤدَدُ ؟ قالَ : اِصطِناعُ العَشيرَةِ واحتِمالُ الجَريرَةِ . قالَ : فَمَا الغِنى ؟ قالَ : قِلَّةُ أمانيكَ والرِّضى بِما يَكفيكَ . قالَ : فَمَا الفَقرُ ؟ قالَ : الطَّمَعُ وشِدَّةُ القُنوطِ . قالَ : فَمَا اللُّؤمُ ؟ قالَ : إحرازُ المَرءِ نَفسَهُ وإسلامُهُ عِرسَهُ . قالَ : فَمَا الخُرقُ ؟ قالَ : مُعاداتُكَ أميرَكَ ومَن يَقدِرُ عَلى ضَرِّكَ ونَفعِكَ .
ثُمَّ التَفَتَ إلَى الحارِثِ الأَعوَرِ فَقالَ : يا حارِثُ ، عَلِّموا هذِهِ الحِكَمَ أولادَكُم فَإِنَّها زِيادَةٌ فِي العَقلِ والحَزمِ والرَّأيِ ۳ .

1.تحف العقول : ۸۱ ، وفي هامش البحار : ۷۷ / ۲۰۸ «أحسَنُ كَلِمةِ حُكمٍ» نقلاً عن الرسائل .

2.المَغْرَمُ: ما يُلزم به الإنسان من غرامة ، أو يصاب به في ماله من خسارة ، وما يلزمه كالدَين ، وما يُلحق به من المظالم (مجمع البحرين: ۲ / ۱۳۱۷) .

3.معاني الأخبار : ۴۰۱ / ۶۲ ، وراجع تحف العقول : ۲۲۵ ، العدد القويّة : ۳۲ / ۲۲؛ المعجم الكبير : ۳ / ۶۸ / ۲۶۸۸ ، تاريخ دمشق : ۱۳ / ۲۵۵ .

  • نام منبع :
    علم و حكمت جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 111033
صفحه از 443
پرینت  ارسال به