۹۰. التوحيد- به نقل از محمّد بن عيسى بن عبيد - : امام رضا عليه السلام به من فرمود: «اگر كسى به تو بگويد: به من بگو آيا خداوند عزّ و جلّ شىء (چيز) است يا نه؟ تو چه مىگويى؟».
گفتم: خداوند عزّ و جلّ خود از خويشتن به «شىء» ياد كرده است، آن جا كه مىفرمايد: «بگو: گواهىِ كدام شىء، بزرگتر است؟ بگو: خدا گواه من و شماست». بنا بر اين، مىگويم: او شىء است؛ امّا نه چون ديگر اشيا؛ زيرا نفى شيئيت از او، مستلزم ابطال و نفى اوست.
فرمود: «راست گفتى و درست است».
سپس به من فرمود: «مردم، در باره توحيد بر سه عقيدهاند: نفى (تعطيل)، تشبيه و اثبات بدون تشبيه. عقيده نفى، روا نيست. عقيده تشبيه هم روا نيست؛ چرا كه هيچ چيز مانند خداوند - تبارك و تعالى - نيست. راه درست، عقيده سوم است؛ يعنى اثبات بدون تشبيه».
۹۱. تفسير العيّاشى- به نقل از هشام مشرقى - : به ابوالحسن خراسانى (امام رضا عليه السلام ) نوشتم: مردى در باره توحيد سؤالاتى مىپرسد. به من فرمود: «اگر به تو گفتند: به ما بگو: آيا خدا شىء (چيز) است يا نيست؟ چه پاسخ مىدهى؟ من گفتم: خداوند ، خود را شىء خوانده و فرموده است: «بگو: كدام شىء گواهىاش بزرگتر است؟ بگو: خدا گواه ميان من و شماست» . نمىگويم: چيزى است مانند ديگر چيزها، يا نمىگوييم : خدا ، جسم است.
فرمود: «چه ضعفى در اين است كه: خدا جسم است ؛ امّا نه چون [ديگر] اجسام، و هيچ يك از مخلوقات مانند او نيست؟» سپس فرمود: «مردم در باره توحيد ، سه مذهب دارند: مذهب نفى، مذهب تشبيه و مذهب اثبات بدون تشبيه. مذهب نفى ، درست نيست . مذهب تشبيه هم درست نيست؛ زيرا هيچ چيزى مانند خدا نيست . راه درست، مذهب سوم است ، و آن اين كه او هست و چيزى هم مانند او نيست . او چنان است كه خود خويشتن را معرّفى كرده است: يكتا، بى نياز، نور» .
