205
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

۱۰ . صفت نور بودن او

۱۴۸. امام رضا عليه السلام - در پاسخ به سؤال كسى (عمران صابى) كه به ايشان گفت: پس خدا چيست؟ - : او نور است، به اين معنا كه راه‏نماى آفريدگان آسمانى و زمينى خويش است و تو را بر من، بيش از يگانه دانستن خدا، چيزى نيست.

۱۴۹. الكافى‏- به نقل از عبّاس بن هلال - : از امام رضا عليه السلام در باره اين سخن خدا پرسيدم: «خدا ، نور آسمان‏ها و زمين است».
فرمود: «يعنى راه‏نماى اهل آسمان، و راه‏نماى اهل زمين است».
و در روايت بَرقى چنين آمده است: «يعنى هر كسى را كه درآسمان و هر كسى را كه در زمين است، راه‏نمايى كرده است».

۱۱ . صفت ظاهر و باطن بودن او

۱۵۰. امام رضا عليه السلام - در معنى نام‏هاى خداوند عزّ و جلّ - : ظاهر بودن به اين معنا نيست كه بر فراز اشيا سوار شده و روى آنها نشسته و بر ستيغ آنها گام نهاده باشد؛ بلكه به معناى قهر و چيرگى و قدرت او بر اشياست؛ مثل اين سخن كه كسى [عرب زبان ]بگويد: «بر دشمنانم ظهور يافتم» و «خداوند مرا بر خصمم ظهور داد». او از پيروزى و چيره آمدن [بر دشمن و خصم ]خبر مى‏دهد. ظهور خدا بر اشيا نيز چنين است (به معناى قهر و غلبه و چيرگى و تسلّط بر آنهاست). معناى ديگر ظاهر بودن خدا ، اين است كه او براى هر كه طالبش باشد ، آشكار است و [معناى ديگرش اين است كه‏] چيزى بر او پوشيده نيست و [معناى ديگرش اين است كه‏] او هر چه را آفريده است، تدبير و اداره مى‏كند. پس كدام آشكار است كه آشكارتر و پيداتر از خداوند - تبارك و تعالى - باشد؛ چرا كه تو هر جا رو كنى ، آثار و نشانه‏هاى صنع او را مى‏بينى و در وجود خودت نيز نشانه‏هاى او به اندازه كافى وجود دارد. امّا ظاهر در باره ما به معناى كسى است كه خود آشكار است و حدّ و حدود معيّنى دارد. پس ما و او در اسم [ظاهر] اشتراك داريم و در معنا[ى آن‏] اشتراك نداريم.
امّا باطن بودن خدا به معناى پنهان بودن او در درون اشيا نيست، به اين معنا كه در درون آنها فرو رفته باشد؛ بلكه به اين معناست كه علم و نگهدارى و تدبير او به درون اشيا نيز [همچون ظاهر و نمودشان‏] نفوذ دارد. مانند اين كه گوينده‏اى بگويد: "اَبْطَنْتُه" يعنى از آن چيز آگاه شدم و راز پوشيده‏اش را دانستم. ولى در ما انسان‏ها باطن، به معناى نهان شده در چيزى است و به معناى پوشيده. پس، در نام مشتركيم ولى معنا متفاوت است.


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
204

۱۰ . صِفَةُ نورِهِ‏

۱۴۸. الإمام الرضا عليه السلام - لمن قالَ لَهُ : فَأيُّ شَي‏ءٍ هُوَ؟ - : هُوَ نورٌ ؛ بِمَعنى أنَّهُ هادٍ لِخَلقِهِ مِن أهلِ السَّماءِ وأهلِ الأرضِ ، ولَيسَ لَكَ عَلَيَّ أكثَرُ مِن تَوحيدي إيّاهُ .۱

۱۴۹. الكافي عن العبّاس بن هلال : سَألتُ الرِّضا عليه السلام عَن قَولِه تعالي : «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ»۲ ، فَقالَ : هادٍ لِأهلِ السَّماءِ ، وهادٍ لِأهلِ الأرضِ .
وفي روايَةِ البَرقيِّ : هَدى مَن فِي السَّماءِ وهَدى مَن فِي الأرضِ .۳

۱۱ . صِفَةُ ظُهورِهِ وبُطونِهِ‏

۱۵۰. الإمام الرضا عليه السلام - في معني أسماء اللَّه عزّ و جلّ - : وأمّا الظّاهِرُ : فَلَيسَ مِن أجلِ أنَّهُ عَلاَ الأشياءَ بِرُكوبٍ فَوقَها وقُعودٍ عَلَيها وتَسَنُّمٍ لِذُراها ، ولكِن ذلِكَ لِقَهرِهِ ولِغَلَبَتِهِ الأشياءَ وقُدرَتِهِ عَلَيها ؛ كَقَولِ الرَّجُلِ : «ظَهَرتُ عَلى أعدائي» ، و «أظهَرَني اللَّهُ عَلى خَصمي» يُخبِرُ عَنِ الفَلجِ والغَلَبَةِ ، فَهكَذا ظُهورُ اللَّهِ عَلَى الأشياءِ .
ووَجهٌ آخَرُ : أنَّهُ الظّاهِرُ لِمَن أرادَهُ ، ولا يَخفى عَلَيهِ شَي‏ءٌ ، وأنَّهُ مُدَبِّرٌ لِكُلِّ ما بَرَأ ، فَأيُّ ظاهِرٍ أظهَرُ وأوضَحُ مِنَ اللَّهِ تَبارَكَ وتَعالى؟! لِأنَّكَ لا تَعدَمُ صَنعَتَهُ حَيثُما تَوَجَّهتَ ، وفيكَ مِن آثارِهِ ما يُغنيكَ ، والظّاهِرُ مِنّا : البارِزُ بِنَفسِهِ والمَعلومُ بِحَدِّهِ ؛ فَقَد جَمَعَنا الاِسمُ ولَم يَجمَعنا المَعنى .
وأمّا الباطِنُ : فَلَيسَ عَلى مَعنَى الاِستِبطانِ لِلأشياءِ بِأن يَغورَ فيها ، ولكِن ذلِكَ مِنهُ عَلى استِبطانِهِ لِلأشياءِ عِلماً وحِفظاً وتَدبيراً ؛ كَقولِ القائِلِ : «أبطَنتُهُ» يَعني خَبَرتُهُ وعَلِمتُ مَكتومَ سِرِّهِ ، وَالباطِنُ مِنّا : الغائِبُ فِي الشَّي‏ءِ المُستَتِرُ ؛ وقَد جَمَعَنا الاِسمُ واختَلَفَ المَعنى .۴

1.التوحيد : ص‏۴۳۳ ح‏۱ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۱ ص‏۱۷۱ ح‏۱ كلاهما عن الحسن بن محمّد النوفلي ، بحار الأنوار : ج‏۱۰ ص‏۳۱۲ ح‏۱ .

2.النور : ۳۵ .

3.الكافي : ج‏۱ ص‏۱۱۵ ح‏۴ ، التوحيد : ص‏۱۵۵ ح‏۱ ، معاني الأخبار : ص‏۱۵ ح‏۶ ، الاحتجاج : ج‏۲ ص‏۴۸۷ ح‏۳۲۷ ، المناقب لابن شهرآشوب : ج‏۱ ص‏۲۸۱ ، بحار الأنوار : ج‏۴ ص‏۱۵ ح‏۱ .

4.الكافي : ج‏۱ ص‏۱۲۲ ح‏۲ ، التوحيد : ص‏۱۸۹ ح‏۲ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۱ ص‏۱۴۸ ح‏۵۰ كلاهما عن الحسين بن خالد ، بحار الأنوار : ج‏۴ ص‏۱۷۸ ح‏۵ .

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 45139
صفحه از 584
پرینت  ارسال به