معصومين ـ صلوات اللّه عليهم ـ در زمان مديد ، زياده از دويست سال بر اين بود ، و هميشه هر يك از اصحاب حضرات ائمه هُدا ـ صلوات اللّه عليهم ـ خبرى كه به ايشان نقل مى نمودند ، عمل به آن مى نمودند و هرگز ملاحظه تواتر يا آحاد نمى نمودند ، و حضرات ائمه هُدا امر مى كردند شيعيان خود را به اخذ احاديث از ايشان و به عمل به آن ، اگر چه در اخبار ايشان ، متواتر و محفوف به قرائن و مستفيض و خبر واحد بود ، ايشان فرق نمى كردند در ميان آنها مگر در وقت ضرورت كه معارضى به هم مى رسد . و بسيارى از اصحاب را رجوع به بسيارى از اصحاب كرده اند و نهايت مرتبه ايشان ، توثيق است با فضل و علم .
و رساله در اين باب نوشتم مشتمل بر اخبار متواتره كه دلالت مى كند بر حجّيّت خبر واحد ، و ظواهر آيات نيز دلالت دارد مثل آيه «فَلَوْلاَ نَفَرَ» ، چنان كه گذشت و آيه «إِن جَآءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا» : يعنى «اگر فاسقى خبرى به سوى شما بياورد ، تأمل كنيد و به آن خبر ، عمل مكنيد تا ظاهر شود صدق آن» . مفهومش اين است كه اگر غير فاسق يا عادل خبرى بياورد ، تأمّل مكنيد و به آن عمل كنيد .
الملحق رقم ۴
موافق اصطلاح متأخّرين از زمان علاّمه واندكى بالاتر ، حديث بر پنج وجه است كه فايده دارد ، و تقسيمات ديگر در كتب عامّه هست و بعضى از خاصّه متابعت ايشان كرده اند و چون فائده بر آن مترتّب نمى شود ، ذكر نكرديم آنها را .
اوّل صحيح ، و آن خبرى است كه راويان آن خبر تا معصوم ، همه امامى مذهب باشند و عادل باشند كه گناه كبيره نكنند و اصرار بر صغيره نداشته باشند و مروّت داشته باشند كه از ايشان ، چيزى صادر نشود كه دلالت بر خفّت عقل ايشان كند ، و مع هذا ، ثقه و معتمد باشند به آن كه كثير السهو و النسيان نباشند . و ظاهر خبر ابن حنظله
