باشد؛ به گونه‌ای که در سخن‌گفتن با او به آرامش می‌رسند و احساس خوبی پیدا می‌کنند. اما این وضعیت برای سلامت فرد نشانه خوبی به حساب نمی‌آید. مسئله دیگر، شوخی با نامحرم است. از حضرت علی علیه السلام در همین باره نقل شده است که «کسی که با دختران و پسران [نامحرم] شوخی کند به‌ناچار به زنا می‌افتد و زنا را چاره‌ای جز دوزخ نیست»^۱ (همان). دین با شوخ‌طبعی مخالف نیست، بلکه آن را توصیه نیز می‌کند. اما اگر شوخی زمینه فساد و شکستن حریم عفاف را آماده کند، به دلیل پیامد منفی آن، مطرود است.

۲ ـ ۴. قلمرو شنوایی

برخی شنیدنی‌ها موجب تحریک غریزه جنسی می‌شود. بی‌تردید صدای زن به هنگام آوازخوانی و حتی صدای معمولی و نازک برخی زنان، برای مردان تحریک‌کننده است. البته عکس این موضوع نیز می‌تواند درست باشد. از این‌رو حیطه «شنیدنی‌ها» یکی دیگر از قلمروهای عفت است.

عفت شنوایی مبتنی بر اصل «کمترین تحریک» در این است که صدای مهیج نامحرم و هر گونه صوت تحریک‌کننده‌ای وارد نظام روان‌شناختی انسان نشود. اجازه ورود به هر نوع صدای شهوت‌برانگیز نوعی شکستن حریم عفاف است. شخص عفیف هر صدایی را از راه گوش به قلب و روان خود راه نمی‌دهد. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: «خداوند بر گوش واجب کرده که خود را پاک کند از گوش‌دادن به آنچه خدا حرام کرده و اینکه اعراض کند از چیزهایی که خداوند متعال حرام کرده و حلال نیست، و پرهیز از گوش‌دادن به آنچه خداوند متعال را به خشم می‌آورد»^۲ (کلینی، ۱۴۰۷: ۲/۳۳). امامان معصوم بارها مردم را از حضور در مکان‌هایی که غنا و موسیقی حرام اجرا می‌شود و حتی از مجاورت چنین محفل‌هایی باز داشته‌اند (همان: ۶/۴۳۲). این سبک زندگی کسانی است که قصد دارند حریم عفاف را از طریق کاهش تحریک‌های محیطی حفظ کنند.

آهنگ صدایتان را فریبنده نسازید، در خانه‌های خود بنشینید، و کرشمه و ناز مکنید». اما می‌دانیم که این امور بین زنان پیغمبر و سایر زنان مشترک است. بنابراین، این‌گونه خطاب که «شما مثل سایر زنان نیستید» برای تأکید است و گویا قرآن می‌فرماید چون از نزدیکان پیامبر هستید، واجب است در امتثال این تکالیف کوشش و رعایت بیشتری بکنید و در دین خدا بیشتر از سایر زنان احتیاط به خرج دهید (طباطبایی، ۱۴۱۷: ۱۶/۳۰۸)، وگرنه سایر زنان هم در قبال این احکام تکلیف دارند.

به هر حال، طبق این آیه، سبک سخن‌گفتن با نامحرم نحوه‌ای است معمول و متعارف؛ به گونه‌ای که شرع و عرف اسلامی (نه هر عرفی) آن را بپسندند؛ سخنی است که تنها مدلول خود را برساند، نه اینکه کرشمه و ناز بر آن اضافه شود تا شنونده علاوه بر درک مدلول دچار ریبه هم بشود (همان: ۱۶/۳۰۹). نوع صدازدن یکدیگر، مسئله دیگری است که به همین موضوع ارتباط دارد. صدازدن و بردن نام طبقه‌بندی خاصی دارد که بر اساس آن، نوع کلمات و جملاتی که به کار می‌رود متفاوت می‌شود. معمولاً زن و شوهر، پدر و دختر، پسر و مادر و خواهر و برادر برای صدازدن یکدیگر از نام کوچک استفاده می‌کنند. حتی ممکن است میان زن و شوهر از الفاظی که حاکی از عشق و علاقه باشد استفاده شود، اما سایرین از نام فامیلی افراد استفاده می‌کنند، به صورتی که نشانه احترام به حریم طرف مقابل است. خودمانی‌شدن زن و مرد نامحرم در حقیقت به معنای شکسته‌شدن حریم آنها است. بنابراین، اینجا نیز قلمرو دیگری برای عفت است.

به جهت پیامدهای منفی هم‌کلامی و اختلاط با نامحرم در منابع اسلامی آمده است که هم‌صحبتی با زنان [نامحرم] از دام‌های شیطان است^۱ (نوری، ۱۴۰۸: ۱۴/۲۷۳). از این‌رو مرد عفیف با زن نامحرم خودمانی نمی‌شود و زن عفیف نیز به مرد نامحرم اجازه نمی‌دهد صمیمی شود و با او همانند همسرش سخن بگوید. به‌ویژه کسانی که در روابط خانوادگی خود دچار مشکل‌اند و نیازهای عاطفی‌شان برآورده نمی‌شود یا در صفات شخصیتی رگه‌های مرضی دارند، ممکن است هم‌کلام‌شدن و صمیمیت با نامحرم برایشان پاشنه آشیل