برخی قانون تأخیر ارضا برای رسیدن به لذت پایدار و عالی را می‌پذیرند و از آن تبعیت می‌کنند و برخی نمی‌توانند؟ پاسخ این پرسش در توانمندی دیگری از توانمندی‌های عقل است که آن را بررسی می‌کنیم.

تقریباً، همه ما به شکلی، حالتی را به نام «تأخیر کامرواسازی»^۱ تجربه کرده‌ایم. خواه از طریق صرف‌نظرکردن از ادامه غذاخوردن برای کاهش وزن یا در برخی افراد، ترک سیگار به هدف به‌دست‌آوردن زندگی طولانی‌تر. توان تأخیر کامرواسازی توانایی برای صرف‌نظرکردن از لذت یا پاداشی فوری، به هدف به‌دست‌آوردن لذت یا پاداشی بهتر در زمان دیگر است.^۲ توانایی به تأخیر انداختن کامرواسازی اغلب نشان از پختگی هیجانی و اجتماعی در فرد دارد و برخی نسبت به دیگران در این موضوع موفق‌ترند (استریکلند،^۳ ۲۰۰۰).

افرادی که در به تأخیر انداختن کامرواسازی موفق‌ترند «مرکز درونی کنترل»^۴ دارند. اینان عمیقاً معتقدند می‌توانند با فعالیت‌هایشان پدیده‌های اتفاقی را تحت تأثیر قرار دهند. این افراد تا حد چشمگیری کودکانی بوده‌اند که از الگوی رشدی ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند و در آن الگو پرورش یافته‌اند (همان). مرکز درونی کنترل و توان تأخیر ارضا از جمله ظرفیت‌های مهمی است که در خویشتنداری به کار می‌رود؛ چراکه درباره خویشتنداری گفته شده: حالتی است در درون فرد که او را به انجام‌دادن وظایفش متمایل می‌کند، بدون آنکه عامل خارجی او را کنترل کرده باشد در برابر انواع مشکلات از خود مقاومت نشان می‌دهد، با بینش کامل آن را انتخاب می‌کند و در همه ابعاد زندگی قادر به کنترل خویش است (قربانی، ۱۳۸۸). بنابراین، خویشتنداری جنبه کنترل‌کنندگی دارد. در ادبیات دینی، علاوه بر کنترل و توان تأخیر در ارضا، برای خویشتنداری ظرفیت‌های متعددی ذکر شده است که می‌تواند ما را در رسیدن به «مجموعه دانش و مهارتِ» خویشتنداری جنسی پشتیبانی کند.

متعارف که معتادِ ترک‌کرده با کمترین مصرف مواد در معرض جدی بازگشت اعتیاد قرار دارد، این سربازان به اعتیاد برنگشتند. بسیاری از معتادان به هروئین میل خود را به عنوان وسوسه‌ای مقاومت‌ناپذیر تجربه کرده‌اند، اما باید گفت این مطلب بیش از اینکه به خصیصه‌ای در خود هروئین مربوط شود به ضعف مزمن اراده در این افراد برمی‌گردد.

آزمایش «اسلحه روی شقیقه»^۱ که بامیستر و همکارانش (۱۹۹۴) مطرح کردند نشان می‌دهد تکانه‌هایی مانند خرید لباسی گران‌قیمت یا ارتکاب جرم کاملاً مقاومت‌پذیرند. این آزمایش به عنوان شیوه متمایزکننده تکانه‌های واقعاً مهارناپذیر از تکانه‌های مهارپذیرتر پیشنهاد شده است. اگر تکانه‌ای به‌راستی مقاومت‌ناپذیر باشد، حتی اگر کسی با یک اسلحه شما را تهدید به کشتن کند، بر طبق آن تکانه عمل خواهید کرد. نمونه‌هایی که قبلاً ذکر شد، همچون خوابیدن، نشستن یا درازکشیدن و ادرارکردن، همگی از جمله اعمالی هستند که افراد حتی در تهدید به مرگ آنها را انجام دادند. اما خرید لباسی گران‌قیمت یا ارتکاب جرم، مقاومت‌پذیرند (بامیستر و همکاران، ۲۰۰۷: ۵۲۱). با وجود این، چگونه می‌توان محرک‌های جنسی را مقاومت‌ناپذیر دانست، در حالی که نمونه‌های بسیاری بر امکان خویشتنداری جنسی دلالت می‌کند. مگر اینکه بگوییم تکانه‌های جنسی را فقط در حالت جنون نمی‌توان مهار کرد.

۲ ـ ۲ ـ ۲. توان تأخیر در ارضا

«بهشت به امور ناخوشایند و صبر بر این امور پیچیده شده است. پس هر کس در دنیا بر این امور صبر کند وارد بهشت می‌شود»^۲ (کلینی، ۱۴۰۷: ۲/۸۹). این کلامی است از امام باقر علیه السلام که اشاره به یک قانون دارد: برای دست‌یابی به لذت برتر و پایدارتر باید گاهی بخشی از لذت‌های آنی را به تعویق انداخت. حتی گاهی اوقات برای رسیدن به لذتی پایدار و عالی باید سختی و مشقت را تحمل کرد. در حالی که برخی دیگر اهل سرکه نقدند، چه رسد به حلوای نسیه. و چون نسیه است تحمل زمان رسیدن به حلوا را ندارند. چرا؟ چگونه است که