مسئولان آموزش و پرورش پیشنهاد کرده‌اند مدارس و دیگر مؤسسات اجتماعی باید برنامه‌هایی برای افزایش عزت نفس طراحی کنند؛ چراکه فرض بر این است که عزت نفس علت، و نه معلول مشکلات اجتماعی است (فرانکن، ۱۳۸۴: ۶۲۵).

۲. خدادوستی: قرآن کریم (آل‌عمران: ۳) محبت واقعی به خدا را در اطاعت از دستورهای او می‌داند؛ «اگر خدا را دوست دارید از او پیروی کنید تا خدا نیز شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشد و خدا آمرزنده و مهربان است».^۱ این محبت از نوع محبتی است که انسان‌ها به یکدیگر دارند؛ در عین حال متفاوت از محبت خدا به انسان است. گفته شده محبت خدا در قالب احسان و نعمتی است که به انسان می‌رسد، اما محبت انسان به خدای متعال حالتی است که فرد در قلبش می‌یابد و باعث تعظیم و مقدم‌داشتن رضایت پروردگار بر هر چیزی و همچنین خوگیری با یادش می‌شود^۲ (طریحی، ۱۳۶۷: ۲/۳۰). از این‌رو خدادوستی یکی از انگیزه‌های قوی برای مهار نفس و تنظیم رفتار به شمار می‌رود.

اگرچه ترس و امید نیز باعث اطاعت و پیروی می‌شود، به‌اجمال باید گفت فرمان‌برداری و تبعیت ناشی از محبت ارزشمندتر است؛ و احتمالاً آثار عمیق‌تری در تنظیم رفتار خواهد داشت. امام صادق علیه السلام (کلینی، ۱۴۰۷: ۲/۸۴) فرمود: «عبادت‌کنندگان سه دسته‌اند: گروهی که خدای عز و جل را از ترس عبادت کنند و این عبادت بردگان است؛ مردمی که خدای تبارک و تعالی را به طمع و امید ثواب عبادت کنند و این عبادت مزدوران است؛ و دسته‌ای که خدای عزوجل را برای دوستی‌اش عبادت می‌کنند، این عبادت آزادگان و بهترین عبادت است».^۳

اما پرسشی در اینجا مطرح است و آن اینکه: چه چیز سبب برانگیخته‌شدن محبت در وجود انسان می‌شود و او را به تلاش وامی‌دارد تا خود را در راه محبوب تنظیم کند؟ بر اساس

هر چیز، تعهدآور است. اما پرسش این است که: چگونه این تعهد ایجاد می‌شود؟ در ادامه این بحث را دنبال خواهیم کرد.

۱. خوددوستداری: چنان‌که گذشت «حب ذات» از گرایش‌های فطری انسان است. از دیدگاه روان‌شناختی، دوست‌داشتن خویش، منبع ارزیابی مثبت از خویش را تأمین می‌کند. همچنین، هر آنچه در حیطه «مال من» قرار گیرد در حیطه این ارزیابی قرار می‌گیرد. درجه رضایت از خود یا ارزشی که انسان برای خود قائل است، برای رفتار و برای پویایی درونی شخص اهمیت فراوانی دارد (مایلی،^۱ ۱۳۸۰: ۱۳۰). تقریباً همه انسان‌ها درباره ارزش خود قضاوت‌هایی دارند. در یک سو، افراد خود را موجودی ارزشمند و عزیز می‌دانند و در سوی دیگر بی‌ارزش و پست. قضاوت‌هایی که افراد درباره ارزش خود دارند و احساس‌های مرتبط با آن قضاوت را تولید می‌کند، عزت نفس^۲ نامیده می‌شود (برک،^۳ ۱۳۹۰: ۱/۴۴۵).

عزت نفس می‌تواند «مراقبت از خود» را در برابر لغزش‌ها تقویت کند؛ زیرا هر قدر چیزی برای شخصْ ارزش بیشتری داشته باشد، بیشتر بخت آن را دارد که متعلَّق علاقه، حمایت و مراقبت او قرار گیرد. مراقبت از خود نیز به دلیل ارتقای تعهد و مسئولیت فرد در برابر خویش است. از این‌رو کسی که خود را گرامی بدارد شهواتش نزد او سبک می‌شود^۴ (شریف رضی، ۱۴۱۴: ۵۵۵)؛ چراکه بار خود را در این رویارویی محکم می‌بندد و کنترل قوی‌تری خواهد داشت.

در مقابل، هر که قدر خود را نداند، نمی‌توان از شرّش ایمن بود^۵ (ابن‌شعبه حرانی، ۱۴۰۴: ۴۸۳)؛ چراکه در حیطه شهوت و غضب آن کنترل را ندارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد عزت نفس پایین عامل خطری است برای پرخاشگری، بزهکاری، استفاده از مواد مخدر، عملکرد تحصیلی ضعیف، همسرآزاری، کودک‌آزاری و غیره. اخیراً برخی از سیاست‌مداران و