ناراحت نمی‌شود و روی ترش نمی‌کند»^۱ (همان: ۴/۴۹۹). نتیجه این حالات، همان رضایت و آرامشی است که نصیب شخص قانع می‌شود.

از برخی روایات چنین برمی‌آید که قناعت با عفت در ارتباط است؛ به این صورت که قناعت معمولاً به عفت منجر می‌شود^۲ (نک.: تمیمی آمدی، ۱۳۶۶؛ مجلسی، ۱۴۰۳: ۷۵/۷). از سوی دیگر، به نظر می‌رسد عفتی که ناشی از قناعت است، عفت در امور مالی است نه جنسی. اما طبق تعریف، قناعتْ نوعی توانمندی عقل اخلاقی است که تاخت و تاز بی‌حد و حصر شهوت و خواهش را مهار می‌کند؛ از این‌رو گفته شده متضاد حرص است. پس این توانمندی می‌تواند در امور جنسی نیز یاریگر عفت‌ورزی باشد و زیاده‌خواهی نفس را کنترل کند. به‌ویژه درباره کسانی که ازدواج کرده‌اند و نیاز جنسی‌شان با همسر تأمین می‌شود، اما میل به ارضای خارج از چارچوب ازدواج رهایشان نمی‌کند، تمرین قناعت و رضایت به حداقل می‌تواند یاریگر عفت‌ورزیشان باشد.

به هر حال، قناعت در دوران کودکی باید در حوزه‌ای از شهوت تمرین شود که شکوفا شده است. از این‌رو به سراغ میل به ولخرجی می‌رویم. مطالعات نشان داده است امروزه بچه‌ها برای پس‌اندازکردن پول، کمتر خویشتنداری دارند. نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد تقریباً از هر سه پدر و مادر دو نفرشان احساس می‌کنند فرزندشان به نسبت زمانی که خوشان همسن آنها بودند ارزش خود را بیشتر با ثروت اندازه می‌گیرند. زمانی که فرزندانمان کوچک هستند باید به آنها کمک کنیم تا با امیالشان برای خرج‌کردن مبارزه کنند و مهارت‌های مدیریت مالی را به آنها بیاموزیم (بوربا، ۱۳۹۰). در این زمینه روش‌های زیر پیشنهاد می‌شود:

۴ ـ ۴. قناعت

از دیگر توانمندی‌های عقل اخلاقی، قناعت است. در حدیثی از موسی بن جعفر علیه السلام درباره اهل عقل و فهم آمده است: «عاقل کسی است که در حد کفایتش از روزی قانع باشد»^۱ (کلینی، ۱۴۰۷: ۱/۱۸). اگر کسی به اندک چیزی از امور دنیایی و حتی به آنچه نیاز دارد اکتفا کند و بدان راضی شود، می‌گویند قانع است یا قناعت دارد. برخی درباره آیه ۳۶ سوره حج که می‌فرماید «از آنها [قربانی‌ها] بخورید و به تنگ‌دست [سائل] و به بینوا [ی غیرسائل] بخورانید»^۲ گفته‌اند قانع همان مستمند و سائلی است که اصرار نمی‌ورزد و هر چه به او بدهند به‌آسانی، خشنود و راضی می‌شود^۳ (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲: ۶۸۵). قناعت به عنوان خصیصه‌ای اخلاقی، وضعیتی است که موجب می‌شود فرد به چیزی در زندگی که معمولاً به دست می‌آید اکتفا کند و از آنچه در حالت آسودگی به دست می‌آید رضایت داشته باشد و در کسب مال یا هر چیز دیگر حرص نداشته باشد^۴ (بن‌حمید، ۱۴۱۸: ۸/۳۱۶۷).

از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و اله در پرسش از جبرئیل درباره تفسیر قناعت روایت شده است: «به چیز کمی که از دنیا به دست می‌آید قانع باشد و اندک آن را نیز شکر گوید»^۵ (صدوق، ۱۴۰۳: ۲۶۱). در روایت دیگری امام صادق علیه السلام آن را از جنود عقل دانسته و معنای ضدش را حرص نامیده است^۶ (کلینی، ۱۴۰۷: ۱/۲۲)؛ و باز امام صادق علیه السلام در روایت دیگری شخص قانع را چنین ترسیم می‌کنند: «کسی است که به آنچه به او عطا می‌شود راضی می‌شود و عصبی و