فصل نهم:

پرورش خویشتنداری جنسی در کودکی

درآمد

خویشتنداری، نوعی توانمندی روان‌شناختی است که پرورش آن، از دوران کودکی و به‌تدریج در انسان پدید می‌آید. درباره خویشتنداری جنسی هم چنین مطلبی درست است. زیرا همان‌گونه که قبلاً تبیین شد، تنظیم رفتار در حوزه میل جنسی قلمروی از خویشتنداری محسوب می‌شود. به هر حال، همچنان که افراد بزرگ‌تر می‌شوند توانمندی فزاینده‌ای را در برخی ابعاد خویشتنداری، از جمله تأخیر کامرواسازی، نشان می‌دهند. به عبارت دیگر، هر چه کودکان بزرگ‌تر می‌شوند در تأخیر ارضا راحت‌تر عمل می‌کنند.

البته برخی نسبت به دیگران در این موضوع موفق‌ترند. میشل، شودا و رودریگِس^۱ (۱۹۸۹) طی آزمایشی نشان دادند برای اینکه افراد در زندگی عملکرد مؤثری داشته باشند باید بتوانند داوطلبانه ارضای لذت‌های فوری خود را به تأخیر بیندازند. آنها برای کودکان فرصتی را فراهم آوردند که بتوانند میان شیرینی بیشتر اما دیرتر در مقابل شیرینی کمتر اما زودتر، انتخاب کنند. نتایج نشان داد ۳۳ درصد از کودکان کلاس اول و دوم ابتدایی شیرینی بیشتر اما دیرتر را انتخاب کردند. به ترتیب ۵۱ درصد از دانش‌آموزان کلاس سوم و چهارم، و ۶۲ درصد از دانش‌آموزان کلاس پنجم و ششم نیز شیرینی بیشتر و با تأخیر را در مقابل شیرینی کمتر و زودتر انتخاب کردند (استریکلند، ۲۰۰۰).

اما همان‌گونه که انسان بدن خود را از نامحرم می‌پوشاند، برای بوی خوش خود نیز باید حریم نگه دارد تا حریم عفاف حفظ شود. این مسئله برای خانم‌ها اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا انگیزه شهوانی مردان قوی‌تر و پاسخ آنها به تحریک‌کننده‌ها سریع‌تر و بیشتر است. لذا در روایات بسیاری از عطرزدن زن برای مرد نامحرم و خروج وی از منزل در چنین حالتی، به‌شدت نهی شده است. مثلاً رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و اله می‌فرماید: «هر زنی که عطر بزند و بر گروهی عبور کند تا بوی وی را استشمام کنند زناکار است»^۱ (محمدی ری‌شهری، ۱۳۷۷: ۷/۳۳۴۰). مراد از این زنا، زنای در قلمرو بویایی است. زیرا اثری که این عمل در حریم عفاف می‌گذارد چندان کمتر از ارتباط نامشروع نیست. بنابراین، حواس نیز حریم عفاف مخصوص به خود را دارد. از این‌رو حضرت زهرا علیه السلام خود را از نابینا می‌پوشاند و دور می‌کند تا وی از طریق حس بویایی متوجه ایشان نشود.

از حضرت علی علیه السلام در این باره نقل شده است که نابینایی از حضرت زهرا علیه السلام اجازه ورود خواست. وی به پشت پرده رفت. رسول خدا صلی الله علیه و اله پرسید: «چرا پشت پرده رفتی، در حالی که او تو را نمی‌بیند؟!». حضرت پاسخ داد: «اگر او مرا نمی‌بیند، من که او را می‌بینم و او بوی مرا استشمام می‌کند!»^۲ (مغربی، ۱۳۸۵: ۲/۲۱۴). این نهایت عفاف است که شخص حاضر نیست کسی از طریق حس بویایی وارد حریمش شود. اگرچه رفتار حضرت زهرا علیه السلام حفظ حریم عفاف در قلمرو بینایی نیز بوده است.