159
الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی

موضوع محبت قرار می‌گیرد. در سطحی از شناخت و معرفت، نگرانی فرد ناشی از تردیدی است که درباره موضوع یا متعلق محبتش دارد. در سطح بالاتر، در خصوص تنبیه و پاداشی نگران و ترسان است که از سوی محبوبش احتمال می‌دهد. اما در سطح بالاتر ممکن است ترس او به علت کوتاهی احتمالی در برابر جایگاه محبوب باشد. در این صورت، موضوع ترس تحول پیدا کرده و از سطح تنبیه و پاداش به سطح جایگاه محبوب ارتقا یافته است.

با توجه به این سه دسته از گزاره‌ها می‌توان گفت ترس و امید با محبت یکپارچه می‌شود. همان‌گونه که در شکل ۵/۳ دیده می‌شود محور محبت- عداوت بر دو محور متقاطع ترس‌ـ تجری و امید ـ یأس عمود شده است. این نمودار نشان می‌دهد نقطه تعادلی ترس و امید در افراد می‌تواند مختصاتی در محور محبت پیدا کند، که با پرورش ترس و امید بر پایه محبت در سیستم روان‌شناختی انسان محقق می‌شود.

M۹۹۶۳_T۱_File_۱۳۶۳۲۱۱۹

برآیند این سه نیروی انگیزشی، نیروی سازمان‌یافته خویشتنداری است. این نیرو، در اساس، به واسطه ترس و امید تأمین می‌شود اما ممکن است در مسیر موضوع یا متعلق محبت قرار داشته باشد یا نباشد. به عبارت دیگر، می‌توان گفت در احساس محبت، ترس و امیدی وجود دارد که با ترس و امید در حالت فقدان محبت متفاوت است. این تفاوت در تغییر جهت دو انگیزش ترس و امید به سوی موضوع محبت است و چه‌بسا شدت ترس و


الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی
158

با ترس کم و چشم‌دوختن به موضوعات فاقد ارزش اصیل در آرزوهای طولانی همراه شده است که احتمالاً نشان از همبستگی این حالات به یکدیگر است.

به طور کلی، این گزاره‌ها نشان می‌دهد شدت و جهت ترسْ اجمالاً در شدت و جهت محبت تأثیر دارد؛ به این صورت که ترس از خدا جهت محبت را از موضوعات دنیایی برمی‌گرداند. البته موضوع ترس در اینجا به عنوان انگیزشی در فرآیند خویشتنداری می‌تواند تنبیه یا محرومیت باشد؛ تنبیه به واسطه درد و محنتی که بر عملی مترتب است و محرومیت از پاداش یا توجه محبوب. از سوی دیگر، موضوع محبت یا محبت‌داشتن به چیزی می‌تواند شدت ترس را تحت تأثیر قرار دهد و از آن بکاهد.

۳. با توجه به دسته سوم از احادیث، ارتباط ترس با محبت به شکل روشن‌تری تبیین می‌شود. امام صادق علیه السلام در بیانی به برخی اصحابش می‌فرماید:

۰.آگاه باشید که هر کس حق ما را بشناسد و امید پاداش به وسیله ما را داشته باشد به همان شش‌هفت سیر خوراک روزانه و جامه‌ای که عورت او را بپوشد و آنچه برای او سرپوشی باشد خشنود است و این افراد با همین زندگی نیز ترسان و هراسان‌اند و دوست دارند بهره آنها از دنیا همین باشد، و خداوند سبحان هم ایشان را در قرآن خود چنین توصیف فرموده: کسانی که آنچه را داده‌اند [در راه خدا] می‌دهند، [این] در حالی است که دل‌هایشان ترسان است۱ (مؤمنون: ۶۰). به خدا سوگند آنان فرمان‌برداری و دوستی و ولایت ما را دارند و با این حال ترسان‌اند که از آنها پذیرفته نشود و به خدا سوگند، ترسشان از راه شک و تردید در عقیده و مذهبی که دارند نیست، اما هراس از آن دارند که مبادا در دوستی و طاعت ما کوتاهی کرده باشند۲ (کلینی، ۱۴۰۷: ۸/۱۲۸).

مفهوم این روایت نشان می‌دهد که گاهی موضوع ترس متحول می‌شود و در مسیر

1.. (وَالَّذینَ یؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلی رَبِّهِمْ راجِعُون).

2.. «کذَلِک وَصَفَهُمُ اللَّهُ عزّ و جل حَیثُ یقُولُ (وَ الَّذِینَ یؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ) مَا الَّذِی أَتَوْا بِهِ أَتَوْا وَاللَّهِ بِالطَّاعَةِ مَعَ الْمَحَبَّةِ وَالْوَلَایةِ وَ هُمْ فِی ذَلِک خَائِفُونَ أَنْ لَا یقْبَلَ مِنْهُمْ وَ لَیسَ وَاللَّهِ خَوْفُهُمْ خَوْفَ شَک فِیمَا هُمْ فِیهِ مِنْ إِصَابَةِ الدِّینِ وَ لَکنَّهُمْ خَافُوا أَنْ یکونُوا مُقَصِّرِینَ فِی مَحَبَّتِنَا وَ طَاعَتِنَا».

  • نام منبع :
    الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدي عباسي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31850
صفحه از 298
پرینت  ارسال به