145
الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی

خود»۱ خواهند شد. الگوی کاهش منابعِ خود نشان می‌دهد افراد توان محدودی برای استفاده از مهارگری یا دیگر فعالیت‌های مصرف‌کننده انرژی روانی در اختیار دارند. این منابع برای هر تلاش تنظیم‌کننده رفتار (به‌ویژه مهارگری) لازم است.

کسانی که این پدیده را قبول دارند می‌گویند منابع روانی فرد در فرآیند مهارگری مصرف می‌شود و تحلیل می‌رود؛ اضافه بر این، توان از دست رفته به کندی بازیافت می‌شود. بنابراین، به‌کارگیری مکرر نیروهای مهارگری فرد را برای تلاش بعدی مهارگری ضعیف‌تر می‌کند. افرادی که نیروی خود را در خلال تلاش‌های مهارگرانه قبلی از دست داده‌اند، احتمالاً بیشتر مبتلا به نارسایی خودمهارگری هستند؛ چراکه موفقیت در خودمهارگری بر داشتن توان کافی برای عقب‌راندن وسوسه مبتنی است (بامیستر و واس،۲ ۲۰۰۷). چه‌بسا توصیه‌های آموزه‌های دینی به اجتناب از موقعیت‌های وسوسه‌انگیز، قبل از اینکه به مهار خود نیاز شود، مبتنی بر همین پدیده است. اما اگر امکان دوری از محیط و موقعیت وسوسه‌انگیز نباشد کدام خصیصه می‌تواند یاریگر فردی باشد که می‌خواهد خویشتنداری پیشه کند؟ در اینجا صبر می‌تواند حمایتگر مهارگری و مایه «بقا و تداوم کنش تقوا» باشد.

به نظر می‌رسد امید با تأمین این انرژی به افزایش ظرفیت خویشتنداری کمک می‌کند. برای این مطلب دلایلی عرضه می‌کنیم، از جمله اینکه علی علیه السلام به مردی فرمود: «شما چگونه‌اید؟». گفت: «امیدواریم و بیمناک». حضرت فرمود: «کسی که به چیزی امید بسته در جست‌وجویش برمی‌آید و کسی که از چیزی ترس دارد از آن می‌گریزد. من نمی‌دانم ترس و بیم کسی که با شهوتی مواجه می‌شود و در اثر ترس از آن دست نمی‌کشد چه مفهومی دارد؟! و نمی‌دانم امید مردی که به بلایی مبتلا می‌شود و با این امید، بر آن صبر نمی‌کند چگونه امیدی است!»۳ (ابن‌شعبه حرانی، ۱۴۰۴: ۲۱۳).

1.. ego depletion

2.. Vohs, K. D.

3.. «قَالَ علیه السلام لِرَجُلٍ کیفَ أَنْتُمْ فَقَالَ نَرْجُو وَ نَخَافُ فَقَالَ علیه السلام مَنْ رَجَا شَیئاً طَلَبَهُ وَ مَنْ خَافَ شَیئاً هَرَبَ مِنْهُ مَا أَدْرِی مَا خَوْفُ رَجُلٍ عَرَضَتْ لَهُ شَهْوَةٌ فَلَمْ یدَعْهَا لِمَا خَافَ مِنْهُ وَ مَا أَدْرِی مَا رَجَاءُ رَجُلٍ نَزَلَ بِهِ بَلَاءٌ فَلَمْ یصْبِرْ عَلَیهِ لِمَا یرْجُو».


الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی
144

دنبالش حرکت می‌کند. در مقابل، آرزوهای بیجا چنین ویژگی‌ای ندارند. اما چگونه امید چنین حرکتی را باعث می‌شود؟

طبق نظریه امید، هیجان‌های مثبت محصول پیگیری اهداف در افکار شخص و بازتاب موفقیت‌ها در این پیگیری‌اند و هیجان‌های منفی، ناشی از شکست‌ها و ناکامی‌های این فرآیند هستند (مگیار ـ موئی، ۲۰۰۹). امید با ایجاد هیجان‌های مثبت باعث طلب‌کردن و حرکت به سوی هدف می‌شود. در پژوهشی مشخص شد که افراد بسیار امیدوار از کسانی که کمتر امید دارند خود را دوست‌داشتنی‌تر و مطلوب‌تر می‌دانند و افکار مثبت بیشتر و منفی کمتری دارند (اشنایدر۱ و همکاران،۲ ۱۹۹۶). امید شامل ادراک فرد است درباره اینکه می‌تواند به اهداف مطلوبش برسد. از این‌رو مقاصد یا نقاط پایانی زنجیره اعمال ذهنی در فرآیند دسترسی به هدف محسوب می‌شوند. همواره فرآیند دسترسی به هدف با دو مؤلفه در نظر گرفته می‌شود: ۱. مسیرهای تفکر که تهیه طرح‌هایی را برای رسیدن به اهداف به عهده دارند؛ ۲. عامل تفکر هدفگرا که یافتن و حفظ انرژی لازم برای پیگیری اهداف را شامل می‌شود (اشنایدر، راند۳ و زیگمون،۴ ۲۰۰۲).

۲. امید ظرفیت خویشتنداری را توسعه می‌دهد: قبلاً درباره صبر گفتیم که این خصیصه برای نظام روان‌شناختی حالتی ارتجاعی و انعطاف ایجاد می‌کند و تحمل دو سختیِ خویشتنداری را ممکن می‌سازد؛ سختی تحمل امور ناخوشایند و در عین حال دارای مصلحت (مانند نخوردن یا تلاش بدنی)، و دوم، سختی ترک چیزهای خوشایند (مانند لذتِ خوردن). از این‌رو کسانی که به دفعات متعدد و نسبتاً طولانی در معرض محرکی قرار می‌گیرند و تمایل دارند همواره با معضلات ناشی از شهوت یا غضب درافتند، باید از صبر و تاب‌آوری بهره جویند؛ در غیر این صورت احتمالاً دچار پدیده‌ای به نام «کاهش منابع

1.. Snyder, C. R.

2.. Sympson, S. C.; Ybasco, F. C.; Borders, T. F.; Babyak, M. A.; Higgins, R. L.

3.. Rand, L. K.

4.. Sigmon, R. D.

  • نام منبع :
    الگوی تنظیم رفتار جنسی با رویکرد اسلامی
    سایر پدیدآورندگان :
    مهدي عباسي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 31861
صفحه از 298
پرینت  ارسال به