ترسانده به یاد آورید. هر کس از چیزی بترسد از آن پرهیز می‌کند (دیگر بدان تمایلی ندارد) و اگر از چیزی پرهیز کند آن را ترک می‌کند».۱
بدین‌صورت ترس یا همان اضطراب، آدمی را در رعایت احتیاط هنگام غفلت و تحریک شهوت یاری می‌رساند. اگر ترسی در میان نباشد شهوت غلبه می‌کند و فرد را به سوی خود می‌کشاند. از حضرت علی علیه السلام روایت شده است که: «هر کس از چیزی بترسد، از آن می‌گریزد. نمی‌دانم آن ترسی که در پیشامدهای شهوانی موجب اجتناب از گناه نگردد چگونه ترسی است؟»۲ (ابن‌شعبه حرانی، ۱۴۰۴: ۲۱۷).
۳ ـ ۱ ـ ۲. امید
«امید» (= رجاء در عربی) به معنای گمان‌داشتن به چیزی است که زمینه رسیدن به شادی را فراهم می‌کند۳ (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲: ۳۴۶). ضمناً این واژه بر آرزو (أمل) نیز دلالت می‌کند۴ (ابن اثیر جزری، ۱۳۶۷: ۲/۲۰۷). به عبارت دیگر، امید به معنای حالت انتظار برای موضوع مطلوبی است که به آن علاقه وجود دارد و بر اساس نشانه‌های مشخصی احساس می‌شود که از رسیدن به هدف حکایت دارند۵ (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲: ۳۰۴). اگر چیزی که مربوط به آینده است بر قلب انسان بگذرد و غلبه پیدا کند انتظار نامیده می‌شود. حال اگر موضوع انتظار دوست‌داشتنی و خوشایند باشد، لذت و نشاطی در قلب پدید می‌آید که امید نامیده می‌شود. البته باید این امر دوست‌داشتنی سبب داشته باشد. بنابراین اگر انتظاری بدون فراهم‌بودن اسباب و همراه با شک و تردید باشد نمی‌توان نام امید بر آن گذاشت و این حالت نوعی ساده‌لوحی است (مجلسی، ۱۴۰۳: ۷۰/۳۵۲).
1.. «وَأَشْعِرُوا قُلُوبَكُمْ خَوْفَ اللّهِ، وَتَذَكَّرُوا مَا قَدْ وَعَدَكُمُ اللّهُ فِي مَرْجِعُكُمْ إِلَيْهِ مِنْ حُسْنِ ثَوَابِهِ، كَمَا قَدْ خَوَّفَكُمْ مِنْ شَدِيدِ الْعِقَابِ؛ فَإِنَّهُ مَنْ خَافَ شَيْئا حَذِرَهُ، وَمَنْ حَذِرَ شَيْئا تَرَكَهُ».
2.. «الإمامُ عليٌّ علیه السلام: مَن خافَ شَيئا هَربَ مِنهُ، ما أدْري ما خَوفُ رجُلٍ عَرضَتْ لَهُ شَهْوَةٌ فلَم يَدَعْها لِما خافَ مِنهُ».
3.. «الرَّجاءُ ظَنُّ يقْتَضِي حُصُولَ ما فِيـه مَسَـرَّةٌ».
4.. «الرجاء بمعنى التَّوَقُّعِ و الأَمَل».
5.. «وَالرَّجاءُ وَالطَّمَعُ تَوَقُّعُ مَحْبُوبٍ عَنْ أمارَةٍ مَظْنُونَةٍ أوْ مَعْلُومَةٍ».
