اقدام می‌کند؟ دست‌کم برای کسانی که می‌توانند ازدواج کنند یا دارای همسرند، توصیه بزرگان دین راجع به حفظ پاکدامنی در موقعیت‌های آمیخته با گناه این است که از رفع تنش جنسی در ازدواج کمک بگیرند^۱ (مثلاً نک.: شریف رضی، ۱۴۱۴: ۵۵۰).

به نظر می‌رسد، سازوکار اثربخش ازدواج در حفظ پاکدامنی فردی و اجتماعی، کاهش برانگیختگی‌های جنسی است که در سطح بدن خارج از حیطه اختیار فرد هستند. احتمالاً این سازوکار به دو شکل عمل می‌کند؛ یا به این شکل که فرد در رابطه جنسی اشباع می‌شود و بر اثر تحریک بیرونی احساس نیاز نخواهد داشت، یا اینکه از نیروی جنسی کنترل‌نشده او کم می‌شود. ازدواج حافظ است، به همین دلیل که ارضای صحیح، مانع از کارکرد منفی نیروی جنسی در چشم و خیال و رفتار می‌شود؛ وگرنه باید این نیرو به نحوی کنترل شود. از این رو، توصیه آموزه‌های دینی ما از جمله سفارش رسول خدا صلی الله علیه و اله نیز بر پایه ازدواج و در صورت فراهم نبودن امکانات آن، رفتارهای زمینه‌ساز خویشتنداری است (نک.: طبرسی، ۱۴۱۲: ۱۹۷). دین اسلام غریزه جنسی و نیاز به ارضای آن را در انسان جزء طبیعت وی می‌داند و بدین موضوع توجه کافی داشته است. همچنین، ارضای این نیاز به صورت صحیح و به شکل مطلوب بخش مهمی از آموزه‌های اسلامی را در بر گرفته است تا در نهایت به نوعی مصونیت از آلودگی منجر شود.

۳ ـ ۱ ـ ۲. کنترل بیرونی بر رفتارهای جنسی

قرآن کریم (تحریم: ۱۲) پاکدامنی حضرت مریم علیه السلام را به خود او نسبت می‌دهد و می‌فرماید: «مریم، دختر عمران پاکدامنی خود را حفظ کرد».^۲ این نشان می‌دهد گونه‌ای از «احصان»

حال، هنگامی که فرد از نظر جنسی برانگیخته شد (چه با تحریک بیرونی و چه از طریق تحریک‌های تخیلی)، نظام عصبی‌هورمونی در بدن پس از شروع برانگیختگی بدون توجه به محدودیت‌های اجتماعی فعالیت خود را آغاز می‌کند و در حقیقت، در این حالت است که نیاز واقعی احساس می‌شود. به عبارت دیگر، تعادل قبل از تحریک، بر هم خورده و موجب تنش در سطح بدن و روان شده است. عمدتاً ارضای نیاز (در برابر سرکوب‌کردن^۱) می‌تواند این تنش را کاهش دهد و آرامش مرتبط با تعادل روان‌تنی را برگرداند. وگرنه واضح است که در اوج برانگیختگی بدنی و روانی، کنترل این غریزه کار آسانی نیست.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله، که به گفته قرآن کریم (نجم: ۳/۱) منطقش بر اساس هوا و هوس نیست،^۲ این تبیین را در سیره خویش نشان داده‌ است. امام صادق علیه السلام نقل کرده‌اند روزی پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله نگاهشان به زنی افتاد که خوشایند بود. در همان روز نزد ام‌سلمه رفتند. پس از آن، همچنان که به سوی مردم برای انجام امور جاری یا اقامه نماز می‌رفتند، دیده شد که سر مبارکشان از آب غسل خیس است. آنگاه فرمودند: «نگاه [خواسته یا ناخواسته]، فراهم‌شده از سوی شیطان است، پس هر کس بر اثر نگاه حالتی [از تحریک] برایش ایجاد شد به سوی همسرش برود»^۳ (کلینی، ۱۴۰۷: ۵/۴۹۴). در حقیقت، خوشایندبودن برخی چیزها مانند نگاه به چهره زیبا از امور اختیاری نیست و برای هر کسی، چه فرد عادی باشد و چه پیامبر، خوشایند است. بنابراین، این اتفاق با عصمت وجود گرامی پیامبر صلی الله علیه و اله در تعارض نیست؛ چراکه انسان در امور غیراختیاری تکلیف ندارد^۴ (مجلسی، ۱۴۰۴: ۲۰/۳۰۱). اما مهم این است که فرد بعد از موقعیت محرک چه عکس‌العملی نشان می‌دهد؛ آیا به خویشتنداری و حفظ خویش از حرام و مکروه