مرحله اول: قبل از ازدواج که فقط مشتمل بر حفظ خویشتنداری جنسی است؛

مرحله دوم: پس از ازدواج که همچنان بر حفظ خویشتنداری جنسی در برابر ناپاکی تأکید می‌شود؛ با این تفاوت که بسیاری از سختی‌های خویشتنداری با ارضای نیاز جنسی در چارچوب ازدواج برطرف می‌شود. از این‌رو، آن را مرحله «همآیندی ازدواج و عفت‌ورزی» می‌خوانیم.

۳ ـ ۱. تنظیم رفتار جنسی در ازدواج

یکی از شایع‌ترین نگاه‌ها به ازدواج، نگاه جنسی است. بر اساس این دیدگاه، ارضای غریزه جنسی مهم‌ترین چیزی است که در ازدواج اتفاق می‌افتد، تا آنجا که برخی ازدواج را با پیوند جنسی تعریف می‌کنند. آنتونی گیدنز ازدواج را «پیوند جنسیِ» دو نفر بزرگ‌سال می‌داند که این پیوند از نظر اجتماعی پسندیده و به رسمیت شناخته‌شده است (بستان، ۱۳۸۳). البته در برخی آموزه‌های اسلامی نیز به موضوع ارضای جنسی توجه شده است؛ روایاتی که کارآمدی روابط زناشویی و اهمیت ارضای نیاز جنسی همسران را توجه داده است. اما نباید اشتباه کنیم که ارضای نیاز جنسی هدف اصلی ازدواج (به‌ویژه ازدواج دائم) نیست، بلکه از جمله کارکردهای ازدواج محسوب می‌شود. اگر ملاک ازدواج، ارضای غریزه جنسی بود، می‌شد آن را در غیرازدواج برآورده کرد، یا از ابتدا فقط ازدواج موقت تشریع می‌شد و به ازدواج دائم چنان اهمیتی داده نمی‌شد.

به نظر می‌رسد، هدف اساسی از تشکیل خانواده، بر دو محور «همسران» و «فرزندان» استوار است (پسندیده، ۱۳۹۰). غرض ازدواج در محور همسران، «سکونت و آرامش» است که با ارضای نیاز جنسی همسران مرتبط است. در قرآن کریم (روم: ۲۱) این موضوع از نشانه‌های خداوند شمرده شده است که انسان در دو شکل زن و مرد، زوج آفریده شده‌اند تا نیازهای یکدیگر را تأمین کنند و آرامش بگیرند.^۱ در محور فرزندان، «تربیت نسل توحیدی» غرض

۱۴۱۲). قرآن کریم در آیه دوازدهم سوره مریم، «حِصن» را برای عفت‌ورزی و حفظ پاکدامنی به کار برده است؛ درباره حضرت مریم علیه السلام می‌فرماید: «مریم، دختر عمران عفّت و ناموس خویش را حفظ کرد»؛^۱ و در آیه ۲۵ سوره نساء از «حِصن»، ازدواج و همسرگزینی را اراده کرده است.^۲ از امام صادق علیه السلام پرسیدند در کلام خدا، منظور از (وَالْمُحْصَناتُ مِنَ النِّساءِ) (نساء: ۲۴) چه کسانی هستند؟ حضرت پاسخ دادند: زنانی که ازدواج کرده‌اند. باز پرسیدند منظور از (وَالْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکتابَ مِنْ قَبْلِکمْ) (مائده: ۵) کدام‌اند؟ پاسخ دادند: زنانی از اهل کتاب که پاکدامن‌اند^۳ (صدوق، ۱۴۱۳: ۳/۴۳۷).

همچنین، در روایتی از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و اله ازدواج و عفت‌ورزی دو روش حفظ از گناه و ناپاکی معرفی شده است^۴ (متقی هندی، ۱۴۰۹: ۵/۳۳۵). از این‌رو رویکرد تنظیم رفتار جنسی از دیدگاه اسلام را می‌توان شامل دو راهبرد ازدواج و عفت‌ورزی دانست. البته چنان‌که در پی می‌آید این دو راهکار را نمی‌توان از هم جدا دانست.

بسته به موقعیت فرد در مراحل مختلف زندگی جنسی، ارضای نیاز جنسی در چارچوب ازدواج و خویشتنداری جنسی، یا به‌تنهایی یا به شکل همآیندی نقش خود را ایفا می‌کنند. به عبارت دیگر، وقتی به علل گوناگون وسایل ازدواج فراهم نیست، عفت‌ورزی تنها راهبرد این مرحله است. بی‌تردید مرحله بسیار سختی است و افراد برای مصون‌ماندن از خطرهای موجود، به هیچ وجه، از مهارت خویشتنداری جنسی بی‌نیاز نیستند. اما، زمانی که ازدواج ممکن شد، نه‌تنها برای ادامه زندگی پاک جنسی، عفت‌ورزی لازم است بلکه ازدواج عفت‌ورزی را تسهیل کرده، به تحقق خویشتنداری کمک می‌کند. بنابراین، راهکارهای تنظیم رفتار جنسی از دیدگاه اسلام را می‌توان برای دو مرحله از زندگی جنسی، این‌چنین ترسیم کرد: