همانا تبذير، [نوعى] از اسراف است .
از اين رو، در شمارى از روايات، اسراف و تبذير، در كنار هم مورد نكوهش قرار گرفته اند :
إنَّ إعطاءَ المالِ في غَيرِ حَقِّهِ تَبذيرٌ واسرافٌ . ^۱ خرج كردنِ نا به جا ، به يقين ، حيف و ميل و اسراف است .
گفتنى است كه برخى، «تبذير» را صفت كيفى مى دانند و اسراف را صفت كمّى. مثلاً اگر خريدن اجناس بسيار مرغوب، با آن قيمت هاى بالا ، مورد نياز نباشد، «تبذير» است ؛ ولى اسراف نيست . به عكس، خريدن چند چيز بيش از حد نياز، «اسراف» است و «تبذير» نيست . ولى با تأمّل در آنچه در تبيين معناى اسراف و تبذير گذشت، مشخّص مى شود كه اين سخن، صحيح نيست . اسراف و تبذير، هم مى توانند صفت كيفى باشند و هم صفت كمّى .

شش . اسراف ، عنوان كلّى انواع مصرف هاى ناروا

با عنايت به مفهوم دقيق «اسراف» بايد گفت كه اين واژه ، عنوان كلّى و جامع انواع مصرف هاى نارواست . بنا بر اين آنچه پس از اين ، در ذيل عنوان مصرف هاى ناروا خواهد آمد ، در واقع ، مصداقى از مصاديق اسراف است .

۲ . افراط در رفاه طلبى و تجمّل گرايى

خطرناك ترين مصاديق اسراف ، افراط در رفاه طلبى ، لذّت جويى و

پنج . فرق اسراف و تبذير

پيش از اين ، توضيح داديم كه «اسراف»، به معناى تجاوز از حد اعتدال در هر كار است ؛ امّا «تبذير» از ريشه «بذر»، به معناى پاشيدن دانه است . هنگامى كه اين واژه، در مباحث اقتصادى به كار مى رود، به معناى مصرف كردن مال، به صورت غير منطقى و نارواست. معادل كلمه «تبذير» در فارسى، «ريخت و پاش» است .
برخى از لغت شناسان، در تبيين فرق ميان اسراف و تبذير گفته اند :
الإسرافُ تَجاوُزُ الحَدِّ في صَرفِ المالِ ، وَالتَّبذيرُ : إتلافُهُ فى غَيرِ مَوضِعِهِ ، فَهوَ أعظَمُ مِنَ الإسرافِ ، وَلِذا قالَ تَعالى : «إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُواْ إِخْوَ نَ الشَّيَـطِينِ» ^۱ . ^۲
اسراف ، به معناى گذشتن از حدّ ، در صرف مال است ، و تبذير ، اتلاف مال در غير محلّ آن است ، پس تبذير از اسراف ، بدتر است ، و به همين جهت ، خداى متعال فرموده است : «همانا تبذير كنندگان برادران شياطين اند» .
بنا بر اين، «تبذير»، عبارت است از مصرف كردن مال در جايى كه نبايد مصرف شود ، هر چند اندك باشد و بر اين اساس ، تبذير ، نوعى اسراف شمرده مى شود، چنان كه در برخى از روايات، به اين مطلبْ تصريح شده است :
إنَّ التَّبذيرَ مِنَ الإسرافِ . ^۳